Curator: Lucy Cotter
In opdracht van het Mondriaan Fonds
13 mei – 26 november 2017
Minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 10 mei de tentoonstelling Cinema Olanda geopend, de Nederlandse inzending voor de 57ste Biënnale van Venetië, die tot 26 november te zien zal zijn. Cinema Olanda is een samenwerkingsproject van beeldend kunstenaar Wendelien van Oldenborgh (1962) en curator Lucy Cotter (1973). In het Rietveldpaviljoen tonen zij Van Oldenborgh’s architectonische installatie waarin drie werken zijn geïntegreerd, waaronder haar nieuwe film Cinema Olanda.
De tentoonstelling neemt het Rietveldpaviljoen als vertrekpunt. Dit paviljoen werd ontworpen door Gerrit Rietveld in 1953, op een moment dat architectuur de weg wilde banen naar een nieuw nationaal zelfbeeld dat eenheid en transparantie moest uitstralen. Cinema Olanda toont echter de complexe sociale realiteit van zowel de jaren vijftig als nu. De werken onthullen onderbelichte delen van het recente Nederlandse verleden en verbinden deze met veranderingen binnen de huidige samenleving. Ze tonen een alternatief voor het beeld van Nederland als een transparant, progressief en tolerant land.
Van Oldenborgh verbeeldt in haar werk al geruime tijd maatschappelijk relevante thema’s uit de Nederlandse geschiedenis, waarvoor zij brede erkenning heeft gekregen. Met live (publieke) en niet gescripte filmopnamen brengt zij in haar werk een dialoog tot stand tussen ideologisch geladen locaties en mensen met een persoonlijke of professionele relatie tot een bepaald thema.
De titelfilm Cinema Olanda (2017, 15 min.) is gedraaid in de iconische wijk Pendrecht in Rotterdam, ontworpen door stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese. In de film komen individuen aan het woord die verschillende stemmen vertolken uit de Nederlandse naoorlogse samenleving. Er wordt onder meer verwezen naar de Nederlands-Antilliaanse politieke activist Otto Huiswoud, wereldwijd een sleutelfiguur op het gebied van raciale, klasse- en anti-imperialistische kwesties, en de Indo-rockmuziek van de jaren vijftig die samenhangt met de immigratie vanuit Indonesië na de onafhankelijkheid.
Cinema Olanda is een nieuwe stap in het oeuvre van Van Oldenborgh omdat de film slechts uit één enkele take bestaat.
Footnotes to Cinema Olanda (2017) is een serie lenticulaire prints (afbeeldingen met 3D-effect), die Van Oldenborgh gebruikt als een experimentele vorm van ‘film’. De prints tonen productiemomenten die niet in de film zitten en geven daarmee een kijkje achter de schermen. Bezoekers worden uitgenodigd via hun eigen bewegingen deelgenoot te worden van een dynamische kijkervaring.
Het derde filmische werk is Prologue: Squat/Anti-Squat (2016, elk 17 min.), een film in twee delen die elkaar spiegelen. De film richt zich op het gebouw Tripolis in Amsterdam van Team 10-architect Aldo van Eyck en besteedt aandacht aan de Surinaams-Antilliaanse kraakbeweging van de jaren zeventig. De acties van toen in de Bijlmer worden in verband gebracht met twee recente kraakacties. De film brengt mensen samen uit verschillende generaties en met achtergronden in activisme en in architectuur. Hun gesprekken geven een inkijkje in de veranderende opvattingen over solidariteit in de Nederlandse samenleving. De film was begin dit jaar voor het eerst te zien bij daadgalerie in Berlijn en werd daar goed ontvangen.
Cotter’s uitgangspunt als curator was om het door Gerrit Rietveld ontworpen paviljoen als een projectie van Nederland te benaderen. Met hun samenwerkingsproject willen Van Oldenborgh en Cotter bijdragen aan de ontwikkeling van een nieuw nationaal zelfbeeld door kunst, film en architectuur samen te brengen in een dynamisch verband, dat vragen oproept over sociale beeldvorming en agency.
Publieksprogramma
In Nederland worden de vragen die de tentoonstelling oproept gedeeld met het publiek in een aan het paviljoen verbonden programma.
Publicaties
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen de catalogus Cinema Olanda: Wendelien van Oldenborgh, onder redactie van Lucy Cotter en uitgegeven door Hatje Cantz/Mondriaan Fonds.
In Nederland publiceerde De Groene Amsterdammer een speciaal supplement over Cinema Olanda, om de onderliggende vragen van de tentoonstelling voor te leggen aan een breder Nederlands publiek.
Fonds
Het Mondriaan Fonds is verantwoordelijk voor de Nederlandse aanwezigheid tijdens de Biënnale van Venetië. De presentatie in het Rietveldpaviljoen wordt gefinancierd uit het internationale budget dat het fonds ontvangt van het ministerie van OCW.
Voor de 57ste editie van de biënnale heeft het Mondriaan Fonds opnieuw een open oproep gedaan aan curatoren om samen met een of meerdere kunstenaars een plan te maken. Cinema Olanda werd unaniem door de jury gekozen uit een shortlist van de oorspronkelijk 68 voorstellen. De jury bestond uit Lorenzo Benedetti (curator, o.a. Nederlands paviljoen in Venetië 2013), Nathalie Hartjes (directeur Showroom MAMA), Aernout Mik (beeldend kunstenaar, onder meer deelnemer tentoonstellingen in het Nederlands paviljoen in 1997 en 2007) en Mirjam Westen (conservator hedendaagse kunst Museum Arnhem). Voorzitter was Birgit Donker, directeur Mondriaan Fonds.
De keuze viel op de presentatie die Wendelien van Oldenborgh met Lucy Cotter ontwikkelde wegens de kwaliteit van de kunstenaar en haar oeuvre, de reputatie van de curator, de meerwaarde van de samenwerking tussen kunstenaar en curator en de relevantie van het voorstel.
“Ik ben sprakeloos. Het is een eer, een plezier en een enorme verantwoordelijkheid. Dit wordt een prachtig moment om de huidige transformaties in de Nederlandse samenleving met een internationaal publiek te delen.” (Wendelien van Oldenborgh)
Partners
Cinema Olanda wordt georganiseerd in partnerschap met de Akademie van Kunsten (KNAW), Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA) van de UvA, Wilfried Lentz Rotterdam en Nuova Icona, Venetië en wordt ondersteund door CBK Rotterdam, Gemeente Rotterdam en BPD.