Op 15 januari 2024 was de nieuwjaarsborrel van het Mondriaan Fonds en de Museumvereniging in het Wereldmuseum Amsterdam. Lees hieronder de nieuwjaarsspeech van Eelco van der Lingen, directeur van het Mondriaan Fonds.
Hallo,
Van harte welkom bij de nieuwjaarsborrel van de Museumvereniging en het Mondriaan Fonds. Wat fijn om hier te zijn in het wereldmuseum en wat fijn dat we dit met de museumvereniging mogen doen. Ik ben Eelco van der Lingen, directeur van het Mondriaan Fonds. Natuurlijk een heel erg goed 2024 toegewenst.
Ik vermoed dat voor velen van jullie 1 februari een belangrijke datum is. Het is de dag waarop heel veel instellingen hun meerjarenplannen moeten inleveren bij de lokale overheden en/of bij de rijksoverheid. Ook voor het Mondriaan Fonds is 1 februari een belangrijke dag. Wij leveren dan ons beleidsplan in voor 2025 en verder. Nu zal ik niet ons hele beleidsplan met jullie doornemen. We zijn ten slotte bij elkaar voor het afscheid van 23 en voor het verwelkomen van 24 en vooral om elkaar weer te zien en te spreken, dus ik hou het kort. Tegelijkertijd heb ik mooi nieuws voor kunstenaars, galeries, musea en andere erfgoedinstellingen dat jullie ongetwijfeld gaat helpen richting de toekomst en dat jullie vast voor 1 februari willen weten. Zo, nu hou ik fijn even jullie aandacht vast.
Eerst wil ik even stilstaan bij 2023. Dat was om redenen een mooi jaar en om redenen een minder mooi jaar.
We begonnen met 23 als het jaar van herstel; herstel van de coronacrisis. Voor dat herstel hadden we de erfgoedtalentbeurzen waarmee jongeren de erfgoedsector in konden. Voor de startende kunstenaars hebben we twee beurzen gefinancierd: Unfair en Springboard en Op dit moment loopt Power Up, het ontwikkelingstraject voor academieverlaters die in tijden van corona moesten afstuderen. Voor het Mondriaan Fonds was 23 ook een herstelperiode voor onszelf, na de zware coronajaren. Tegelijkertijd is het toch een druk jaar geworden. Om jullie een idee te geven. In 2023 zijn er bij ons meer dan 4.000 aanvragen behandeld. Daarvoor zijn ruim 150 vergaderingen georganiseerd. En bedenk dat bij elke vergadering een dossierstroom hoort die goed en zorgvuldig afgehandeld moet worden. Uiteindelijk hebben we in 2023 bijna 45 miljoen euro toegekend.
Ruim 3 miljoen daarvan ging naar het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Dit is een jaar bekroond met de excuses en de vraag tot vergiffenis van de koning tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden. Wij organiseerden een open oproep met in eerste instantie een budget van 1 miljoen. Dat bleek onvoldoende voor alle prachtige aanvragen die we binnen kregen. We waren daarom ontzettend blij dat we er uiteindelijk nog twee miljoen bijkregen.
Tijdens de voorbereidingen voor het beleidsplan hebben we jullie ontmoet in alle provincies van Nederland, ook het Caribisch deel. En van Friesland tot Zeeland werd ons gevraagd de tijdelijke regeling kunstenaarshonoraria te continueren. Ik ben ontzettend blij dat het ministerie ons het budget heeft gegeven om aan die wens gehoor te kunnen geven. Er komt een miljoen per jaar bij voor deze regeling en dat budget is niet langer tijdelijk. Het is structureel geld!
Dat budget is onderdeel van een veel groter budget voor Fair Pay. Voor de komende beleidsplanperiode krijgt het Mondriaan Fonds er in totaal 20 miljoen extra bij. Dat betekent dat we de instellingen in Nederland nog beter kunnen helpen in hun ambities om kunstenaars en iedereen die in de sector werkt beter te belonen. En ik ga er dan ook vanuit dat dat dan ook ruimhartig gaat gebeuren, want ja er is inflatie en de energieprijzen rijzen de pan uit, maar daar hebben kunstenaars ook last van. Zonder kunstenaars geen kunst. Dus betaal ze, zonder voorbehoud.
Voor de kunstenaars hier. Check onze vouchers ontwikkeling en ambachten. Er ligt dit jaar nog geld op de plank. Kom het vooral halen. Het is lean and mean en op is op.
Vorig jaar kondigde ik de Gallery Fair Practice Code aan en ik krijg veel positieve feedback over de eerste toepassing. Het wordt opgepakt zo lijkt het. Sneu was het dan wel dat de bank Santander niet verder kon met de KunstKoop. Maar ook hier is er goed nieuws. Kredietverstrekker Tinka neemt het stokje over en zorgt niet alleen voor continuering, maar ook voor een nog efficiëntere werkwijze. Dus De KunstKoop blijft, en wordt nog beter!
Er is nog meer goed nieuws. Met 2,2 miljoen extra budget gaan we de nationaal historische bewustzijn stimuleren. We gaan stilstaan bij onze geschiedenis, van Heerlen tot Willemstad.
2023 eindigde natuurlijk niet alleen met goed nieuws.
Tijdens de nieuwjaarsborrel van vorig jaar sprak ik de hoop uit dat we nu terug zouden kunnen blikken op een oorlog die geweest en dus afgelopen zou zijn. Nu vreesde ik al dat ik vorig jaar te optimistisch gehoopt had. Het werd echter zelfs nog erger. We hebben er nog meer oorlog en leed bijgekregen in 23 en het is hartverscheurend. Ik vind het persoonlijk zwaar om enerzijds altijd bezig te zijn met het ondersteunen van kunst en erfgoed, het mooiste dat een mens kan voorbrengen en anderzijds het leed en het conflict voorbij te zien komen dat de mens ook kan veroorzaken. Het sterkt mij en mijn collega’s dat we ons dagelijks mogen inzetten voor een fonds dat werk van makers en instellingen ondersteunt. Werk waarin uiteenlopende stemmen, ideeën en opvattingen een plek kunnen krijgen en die zo het maatschappelijke gesprek stimuleren.
In dat licht kijk ik ook uit naar de komende Biënnale van Venetië, waar we in het Nederlands Paviljoen een podium gaan bieden aan de hele bijzondere stemmen van CATPC, Renzo Martens en Hicham Khalidi en waar erfgoed en beeldende kunst op een buitengewoon bijzondere manier bij elkaar gaan komen. Hierover snel meer. De persberichten liggen warm te worden.
De afgelopen jaren hebben we ons hard gemaakt voor betere betaling, meer diversiteit, meer erkenning, openheid en ruimte voor een ieder, en meer aandacht voor alle regio’s van het Koninkrijk.
We zijn trots op wat bereikt is en blij met de vorderingen die gemaakt zijn, maar we zijn zeker nog niet klaar.
Beeldende kunst moet ons blijven verheffen, ontregelen en laten ontwikkelen. Erfgoed moet ons blijven leren over de ander en onszelf; wie we ook zijn, waar we ook vandaan komen. Deze kwaliteiten en waarden nemen we absoluut mee richting 2024 en ver daaraan voorbij. Ik reken er op, dat jullie je daar hard voor blijven maken, en dat wij jullie daarin dan kunnen blijven ondersteunen.
En dan reken ik er nu op dat de directeur van de Museumvereniging dit allemaal gaat bevestigen in haar woorden. Ik maak daarom graag plaats voor Vera Carasso.
Dank jullie wel, maak er een prachtig 2024 van!
Eelco van der Lingen