In 2020 vierden we dat Nederland 75 jaar geleden is bevrijd. Om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden heeft staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) 15 miljoen euro beschikbaar gesteld. Het Mondriaan Fonds heeft via 6 open oproepen 120 aanvragen kunnen honoreren. Daarvan komen er 4 projecten uit de open oproep Verbouwingen, 8 uit Herinrichtingen, 21 uit Vernieuwende Presentatievormen, 47 uit Grassroots, 24 uit Digitalisering en 16 uit Onderzoek. Begin 2021 zijn er nog eens 14 projecten gehonoreerd. De toekenningen laten verder een diverse manier van herdenken zien in een internationale context met soms een focus op de toenmalige koloniën.
Bekijk hieronder alle toekenningen uit 2020:
Verbouwingen
Nationaal Onderduikmuseum – Haalbaarheidsonderzoek
Het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten onderzoekt met een bijdrage de mogelijkheden van verbouwing en uitbreiding, in aansluiting op groeiende bezoekersaantallen.
Joods Historisch Museum
Het Joods Historisch Museum ontvangt een bijdrage voor verbouwing en herinrichting van één Nationaal Holocaust Museum, waarin twee gebouwen elkaar aanvullen: de Hollandsche Schouwburg als monument; de Hervormde Kweekschool als museum.
Vrijheidsmuseum
Het Vrijheidsmuseum in Groesbeek ontvangt een bijdrage voor de voltooiing van het Vrijheidspark, als spil van het pas gebouwde Vrijheidsmuseum en de historische omgeving. In het park komen tien interactieve displays, objecten en drie Augmented Reality tours.
Nationaal Onderduikmuseum
Het Nationaal Onderduikmuseum ontvangt een bijdrage voor de verbouwing van het museum. De toestroom van grotere groepen bezoekers – en sinds afgelopen jaar ook de corona-maatregelen – vergt uitbreiding. De vaste tentoonstelling en routing worden vernieuwd; er komt een vaste centrale tentoonstelling over de onderduik, een kenniscentrum en bijdragen van beeldend kunstenaars. De verschillende locaties krijgen via deze context een verbinding, met aandacht voor de specifieke historie van de gebouwen.
Herinrichtingen
Nationaal Onderduikmuseum – Haalbaarheidsonderzoek vernieuwing en herinrichting
Het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten onderzoekt met een bijdrage de mogelijkheden van herinrichting, om beter aan te sluiten op de actualiteit en het verhaal van de oorlog in verruimd perspectief te vertellen.
Museum Vliegbasis Deelen – Haalbaarheidsonderzoek expositie ontwikkeling Fliegerhorst
Het Museum Vliegbasis Deelen onderzoekt met een bijdrage de haalbaarheid van een expositie over Fliegerhorst Deelen. De Frisokazerne in Ede wordt verkend als expositieruimte, gewijd aan het vooroorlogse vliegveld en de omvorming door de Duitse bezetter tot een ‘Fliegerhorst’, waar duizenden militairen gelegerd waren.
Joods Historisch museum – Vaste tentoonstelling Nationaal Holocaust Museum
Het Joods Cultureel Kwartier werkt aan het nieuwe Nationaal Holocaust Museum. Deze bijdrage is voor de inrichting van de vaste tentoonstelling over de geschiedenis van stelselmatige vervolging en ontmenselijking van joden in Nederland en hun vernietiging in de Tweede Wereldoorlog.
Verzetsmuseum Amsterdam – Vernieuwing vaste opstelling Verzetsmuseum Amsterdam
Het Verzetsmuseum Amsterdam vernieuwt de vaste opstelling uit 1999, om aan te sluiten op deze tijd, met nieuwe historische en didactische inzichten, verhalend en inclusief. Met nieuwe technieken en interactieve presentaties betrekt het museum bezoekers bij dilemma’s en ervaringen uit de oorlogstijd.
Nederlands Openluchtmuseum
Het Nederlands Openluchtmuseum ontvangt een bijdrage voor het project ‘Onderduikhuis Warnsveld’. Het museum wordt uitgebreid met een onderduikhuis. Het onderduikhuis maakt het verleden zichtbaar voor bezoekers die de Tweede Wereldoorlog niet (bewust) hebben meegemaakt en voor nieuwe generaties. Het wil een verbinding leggen met het heden door de thematiek van vluchten, onderduiken en (on)vrijheid te behandelen.
Stichting Nationaal Monument Kamp Vught
Stichting Nationaal Monument Kamp Vught ontvangt een bijdrage voor de herinrichting van het buitenterrein. Na de grootscheepse vernieuwing van de vaste presentatie en de (educatieve) ontvangstruimtes in 2019, wil NM Kamp Vught nu noodzakelijke verbeteringen aanbrengen en vernieuwing doorvoeren op het buitenterrein. Tot behoud van het ‘schuldige landschap’, voor een optimale verbinding met de andere onderdelen van het herinneringscentrum en ter versterking van het verhaal van de plek. Het gaat om reconstructie en conservering en een nieuwe routing die aansluit bij de huidige huisstijl. Dit betekent summiere, maar herkenbare en eenduidige informatie voor de bezoeker over de te volgen route.
Libertum
Libertum ontvangt een bijdrage voor de nieuwe vaste presentatie waarin urgente thema’s worden behandeld: identiteit, verzet, confrontaties & wrijvingen en vreedzaam samenleven. Libertum legt een connectie tussen deze thema’s, de Tweede Wereldoorlog en het heden.
Nationaal Onderduikmuseum
Het Nationaal Onderduikmuseum vernieuwt. Er wordt een nieuwe vaste tentoonstelling met onderduiken als rode draad ontwikkeld, genaamd ‘Van toen naar toekomst’, waarin ‘kleine persoonlijke’ verhalen en de keuzes en dilemma’s van gewone burgers in de grensstreek centraal staan. Verder is de ambitie van het museum om met een herinrichting en vernieuwing het groeiende bezoekersaantal op te kunnen vangen, een bredere doelgroep te bereiken en de mogelijkheid te bieden om verhalen met nog meer impact te vertellen, delen en laten beleven als bijdrage aan een vreedzame en open samenleving.
Vernieuwende presentatievormen
Stichting Bibliotheken gemeente Nijkerk – Podcastserie over de Veluwe tijdens WO II
Stichting Bibliotheken Gemeente Nijkerk maakt een podcastserie over de gebeurtenissen op de Veluwe tijdens WO II, waarin persoonlijke ervaringen worden gekoppeld aan de actualiteit.
Stichting Het genootschap voor het Nationaal Archief – Tentoonstelling ‘De oorlog die bleef’
De tentoonstelling ‘De oorlog die bleef’ maakt gebruik van interactieve online multimediavormen om persoonlijke verhalen te vertellen. Bij de tentoonstelling komt een educatief programma voor middelbare scholieren en uitgebreide randprogrammering.
Stichting Terug naar Westerbork – Terug naar Westerbork
Stichting Terug naar Westerbork organiseert activiteiten voor MBO en HBO over WOII. Na een lesprogramma en seminar kunnen studenten uit Nederland, Duitsland en Polen deelnemen aan een educatieve fietstocht van Auschwitz naar Westerbork.
Stichting Werkzaam – Ondergedoken als Anne Frank
‘Ondergedoken als Anne Frank’ is een project met website, app, boek en luisterboek. De bijdrage is voor uitbreiding en vernieuwing van de site, een app en een reizende presentatie langs scholen.
Museum Hilversum – Terug naar 40-45, Hilversum Bevrijd
Museum Hilversum maakt tijdelijke presentaties in zeven zeecontainers en een semipermanente tentoonstelling in het Raadhuis, gebaseerd op onderzoek met de Universiteit Utrecht, waarvoor veertien interviews werden afgenomen met getuigen van de oorlog in Hilversum.
Stichting Educatie Nederlands-Indië – Reproductie verboden
Stichting Educatie Nederlands-Indië ontvangt een bijdrage voor de documentaire ‘Reproductie Verboden – zonder beelden geen oorlog’. De documentaire onderzoekt hoe de Nederlandse overheid het beeld van haar handelingen tijdens de Politionele Acties probeerde te sturen en hoe ze haar greep op Nederlands-Indië verloor.
Stichting Liberation Route Europe – Liberation Route Europe
Stichting Liberation Route Europe ontvangt een bijdrage voor de eerste fase van het Nederlandse deel van de internationale langeafstands-wandelroute ‘Liberation Route Europe’. De wandeling volgt de opmars van de westerse geallieerden in 1944-45 van Londen naar Berlijn.
Brabant Remembers – AR App Brabant Remembers – Living History
Brabant Remembers ontvangt een bijdrage voor de AR App ‘Brabant Remembers – Living History’. In de app worden vijf verhalen verteld met de nieuwste techniek via visuele storytelling waarbij acteurs in 3D zichtbaar zijn: volumetric video.
Historisch Centrum Overijssel – Route app WO II
Historisch Centrum Overijssel maakt een flexibele route app over WO II. Via de app word je langs zelf te kiezen thema’s door de provincie begeleid, waarbij beelden en verhalen van toen worden gekoppeld aan de actualiteit.
Stichting Informatiecentrum Canadese Begraafplaats Holten – Beleef het verhaal van de bevrijder in Holten, van Slagveld naar Ereveld
Stichting Informatiecentrum Canadese Begraafplaats (ICB) wil bezoekers context geven bij hun bezoek aan het ereveld naast de begraafplaats. Door de toegenomen interesse bij jonge mensen, wordt het centrum uitgebreid, met onder meer een nieuwe audiovisuele belevingsruimte.
Stichting LM Publishers – Educatie Herdenking bevrijding Nederlands-Indië scholieren MO
Stichting LM Publishers ontwikkelt een educatief lespakket voor het middelbaar onderwijs rond het thema 75 jaar Vrijheid. Het omvat onder andere de publicatie ‘De lange reis van de Poesaka – Indische tastbare herinneringen’, waarin ruim 30 persoonlijke verhalen van ooggetuigen van de WO II in Zuidoost-Azië zijn gebundeld, een documentaire met historisch beeldmateriaal en interviews met ooggetuigen.
Stichting Nationale Kinderherdenking 4 mei – Nationale Kinderherdenking
In 2020 staat de Nationale Kinderherdenking in het teken van ‘75 jaar vrijheid’, met drie onderdelen: de Nationale Kinderherdenking 4 mei in Madurodam, een verdiepend programma in de aanloop en een tv-format voorafgaand aan de twee minuten stilte om 20.00 uur.
Netwerk Oorlogsbronnen – De oorlog dichtbij
Het project ‘De oorlog dichtbij’ omvat een geheel vernieuwde Oorlogsbronnen-website, gericht op een breed publiek. Digital storytelling en vernieuwende visualisaties worden ingezet om de bezoeker te boeien en te verbinden; de invalshoek is persoonlijk en lokaal, aansluitend op de belevingswereld van de gebruikers.
Medialab Bibliotheek Eemland – Amersfoort ‘40- ‘45 in beeld en geluid
Het project ‘Amersfoort ‘40- ‘45 in beeld en geluid’ wil lokale gebeurtenissen gedurende WO II op eigentijdse manier toegankelijk maken en online delen. Met historisch materiaal uit Archief Eemland wordt een film gemaakt die door audiovisuele effecten, nagespeelde audioscenes en nieuw beeld- en geluidsmateriaal de kijker een uur lang onderdompelt in Amersfoort tijdens de oorlogsjaren.
Drents Archief – Het oorlogsdagboek van Drenthe
Het Drents Archief ontving een bijdrage voor het educatieve programma ‘Het Oorlogsdagboek van Drenthe’, waarin basisschoolkinderen via egodocumenten kennismaken met de gebeurtenissen in de oorlog, aan de hand van vier personages en een interactieve app voor het zelf doen van archiefonderzoek.
Stichting No Fear
Stichting No Fear maakt een film/documentaire over de Amsterdamse tramroutes die een rol hebben vervuld in het deportatieproces in de oorlog. Deze geschiedenis van het GVB in Amsterdam, die minder bekend is bij het grote publiek, wordt in de film voor het voetlicht gebracht. Ook jonge makers worden betrokken bij dit project.
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Herinneringscentrum Kamp Westerbork maakt een nieuwe film voor zijn publiekspresentatie ‘Gevangen in beelden’. De film bevat de enige beelden van een nazidoorgangskamp voor Joden, Sinti en Roma die gefilmd zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944. Na restauratie en ontdekking van een nieuw fragment zal de film vanaf 2021 te zien zijn.
Netwerk Oorlogsbronnen
Het Netwerk Oorlogsbronnen ontwikkelt met RHC Groninger Archieven en Stichting OVCG het project ‘Mobilisatie, accommodatie, repressie en bevrijding. De oorlog in bekendmakingen (1939-1946)’, een interactieve kaart waarmee onderlinge verbanden tussen de bekendmakingen – thematisch, in tijd en geografisch – op laagdrempelige wijze door het publiek zelf kunnen worden ontdekt. Om dit mogelijk te maken zullen de bekendmakingen gekoppeld worden aan gebeurtenissen, personen en locaties uit de WOII Thesaurus.
Stichting Copper Views
De Erfenis is een interactieve documentaire installatie waarin het verhaal van Sonja, die geconfronteerd wordt met het servies van haar ouders dat zij bij een slager in bewaring hebben gegeven vlak voordat zij omkwamen in Auschwitz, centraal staat. De installatie voert het publiek aan de hand van de enige overgebleven spullen en brieven van haar ouders mee in Sonja’s reconstructie van het leven van haar ouders voor en tijdens de oorlog, over hun deportatie naar Auschwitz en over Sonja’s eigen onderduik en vlucht. De installatie laat de kijker tegelijk vanuit het waargebeurde verhaal en Sonja’s perspectief, door middel van storytelling zelf nadenken over de verschillende rollen die je kan hebben in conflict, de keuzes die je hebt en de gevolgen daarvan.
Nationale Hannie Schaft Stichting
‘Toen niet, Nu niet, Nooit!’ (werktitel) is een project van de Hannie Schaft Stichting dat bestaat uit een film en interactieve tool. Met de film van Deborah van Dam, waarin naast archiefbeelden ook gebruik wordt gemaakt van animaties, wordt de herinnering aan Hannie Schaft en haar verzetsdaden op eigentijdse wijze levend gehouden. Met de interactieve tool, ontwikkeld door FeverFilm, kunnen scholieren de documentairefilm verwerken tot een persoonlijk werkstuk.
Anne Frank Stichting
In Anne’s Wereld wordt 15 jaar intern wetenschappelijk onderzoek van de Anne Frank Stichting ontsloten in een cartografische presentatie. Sinds 2005 doet de stichting onderzoek naar de geschiedenis van de familie Frank. Deze kennis is gedocumenteerd in een interne kennisbank, die nu tweetalig en online beschikbaar komt voor zowel het algemene internationale publiek als voor het onderwijs, wetenschap en instellingen die zich met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust bezighouden.
Stichting Synagoge Borculo – Herinrichting Synagoge Borculo
Stichting Synagoge Borculo realiseert als onderdeel van de herinrichting van de vaste tentoonstelling een ‘William Lowenberg corner’, over de Joodse William Lowenberg die enige tijd in Borculo woonde.
Wim Smeerdijk – Boek over Verzetsstrijders 2e Wereldoorlog in Warnsveld
Wim Smeerdijk stelt een boek samen met verhalen van verzetsdaden van burgers en militairen in Warnsveld, gebaseerd op een historisch onderzoek en gericht op educatief gebruik op scholen.
Andre Pijnappel – De Wacht
Andre Pijnappel produceert een reeks video’s die uitgebracht worden via Instagram. We volgen het leven van Wijnand Pijpers, oprichter van de verzetsgroep ‘De Wacht’, alsof hij een Instagram account bijhield tijdens de oorlog.
Anton van Renssen – ‘Gekkop’. Zwaantinus Bruins Slot als oorlogsburgemeester in Nijkerk
Anton van Renssen maakt een publicatie over Zwaantinus Bruins Slot, burgemeester van Nijkerk in de periode 1939-1946, gebaseerd op het oorlogsdagboek van de burgemeester en archiefonderzoek.
Stichting de Tweede Wereldoorlog in Baflo – Heden, gekleurd door grijs verleden
‘Heden, gekleurd door grijs verleden’ wordt een documentaire met oorlogsverhalen van overlevenden en interviews met jongeren die reflecteren op heden en verleden, in samenwerking met kunstenaars.
Stichting Veldense Volkscultuur – Informatievoorziening Maaslinie-Westwall WO II
De Stichting Veldense Volkscultuur gaat negen informatieborden maken op plekken tussen Maaslinie en Westwall, samen met de Heemkundeverenigingen.
Bas Kreuger – Swamp Rescue 1944
Bas Kreuger doet voor het project ‘Swamp Rescue 1944’ onderzoek naar de reddingsactie van een neergestorte Amerikaanse B-25 bommenwerper in toenmalig Nederlands-Nieuw-Guinea. Het project bestaat uit een boek, een expositie, een website en een lezingenserie.
Stichting Hej ‘t al eheurd – Codename Zipper
Stichting Hej ‘t al eheurd maakt een theatervoorstelling gebaseerd op waargebeurde verhalen uit het dorp Den Ham in Overijssel. Aansluitend organiseert de stichting een expositie, herdenkingsroute en lezingen over vrijheid.
Christian Zoutendijk – Scrollverhaal Holocaust-overlevende Frederik Kok
Christian Zoutendijk ontwikkelt een ‘scrollverhaal’ over Holocaust-overlevende Frederik Kok. In de vorm van online scrollytelling wordt zijn levensverhaal zichtbaar voor een breder en jonger publiek.
Christopher de Gast – Nooit Weer
Christopher de Gast ontvangt een bijdrage voor zijn fotoproject ‘Nooit Weer’, over mensen die bij een oorlogsmonument werken en de impact die dit heeft op hun leven.
Yvo Verschoor – Verzwegen & vergeten, getuigenissen van een concertvleugel
Uitgangspunt voor een concertreeks, tentoonstelling en onderzoek door filmpianist Yvo Verschoor is de concertvleugel ‘Frau Buch’, die tussen 1923 en 2011 in een voormalig hospitaal in Berlijn stond en daardoor getuige was van zowel het Nationaalsocialisme als de DDR.
Jeroen Rijpsma – Fiets- en wandelroute langs sporen van de oorlog op Schouwen
Jeroen Rijpsma gaat nieuwe fiets- en wandelroutes ontwikkelen langs de Atlantikwall in Zeeland. Deze worden digitaal beschikbaar voor publiek via de IZI travel app en als downloadbare pdf’s.
Leo Bloemhard – Onderzoek KNIL verzet Timor 1942
Het project ‘De mannen van Timor’ van Leo Bloemhard combineert educatief materiaal, een boek, lezingen en onderzoek. Het maakt het KNIL verzet zichtbaar op Timor in februari-maart 1942.
Stichting Sumatrafilm – Een graf van zeven meisjes
Stichting Sumatrafilm ontvangt een bijdrage voor ‘Een Graf van Zeven Meisjes’, over het verhaal van zeven meisjes uit Haarlem die tijdens WO II omkwamen door ‘friendly fire’. De documentaire wordt door diverse omroepen uitgezonden, getoond op een tentoonstelling in Haarlem en via QR-codes openbaar toegankelijk gemaakt op locaties in Haarlem en op YouTube.
Suzanne Liem – Helaas geen sprookje: Peranakan-Chinezen en oorlog in Nederlands-Indië
Suzanne Liem brengt via een fotografieproject en educatief traject het koloniale verleden van Nederland voor het voetlicht. Ze richt zich op de Chinees-Indonesische gemeenschap ten tijde van WO II.
Historische Kring d’Oude School – 75 jaar bevrijding
Historische Kring d’Oude School maakt een reizende tentoonstelling en een boek over lokale verzetshelden in De Bilt. Bij de tentoonstelling komt het boek gratis beschikbaar.
SHSJZ (Stichting Herdenking Slachtoffers Japanse Zeetransporten) – Documentaire Hellships naar Japan
De documentaire ‘Hellships naar Japan’ gaat over de Japanse zeetransporten tijdens WO II en maakt via historische achtergronden en persoonlijke verhalen een onderbelichte geschiedenis zichtbaar. Daarnaast komt een mobiele expositie tot stand in samenwerking met Museum Sophiahof en Museum Bronbeek.
Stichting Pad van de Vrijheid – Pad van de Vrijheid
‘Pad van de Vrijheid’ betreft een nieuwe wandelroute met wandelgids rondom Wageningen, waarbij grote, bekende verhalen met lokale en onbekende gebeurtenissen worden verbonden. De stichting wil mensen aanzetten om al wandelend de vrijheid te herdenken.
Schoolverteller Soesterkwartier – 75 jaar later
In dit educatieve project neemt een verhalenverteller basisschoolleerlingen mee langs plekken in het Soesterkwartier in Amersfoort en naar een tentoonstelling in het Wijkmuseum Soesterkwartier. Ook wordt een voorstelling verzorgd aan de hand van interviews met wijkbewoners die de oorlog meemaakten.
Stichting Liberation 040 – Liberation 040
Stichting Liberation 040 ontvangt een bijdrage voor het ontwikkelen van een VR-toepassing en een educatief programma, aansluitend op het bevrijdingsfestival Liberation 040 in Eindhoven.
Lodewijk Lagerweij – Wilp Remembers Operation Cannonshot
Lodewijk Lagerweij gaat een evenement organiseren ter herdenking van Operatie Cannonshot in Wilp met getuigenverhalen, authentieke voertuigen en theater. Ambitie is dit te filmen voor educatieve doeleinden en jaarlijkse herdenking.
Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon – Herdenkingspalen Hollands Kroon
Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon plaatst herdenkingspalen voor de bemanning van gecrashte vliegtuigen in WO II. Het gaat om 40 palen en informatieborden die verspreid over de komende jaren op of nabij crashlocaties worden geplaatst. Zowel de Nederlandse als Duitse kant van het verhaal worden belicht.
Stichting Stichts-Hollandse Bijdragen – Ooggetuige van de Hongerwinter
Stichting Stichts-Hollandse Bijdragen (Woerden) geeft een niet eerder gepubliceerd oorlogsdagboek uit, met een lokaal persoonlijk perspectief over WO II, voor scholen als deel van een educatief project.
Stichting Smolinski Foundation – Levensverhalen van overlevenden van WO II
Stichting Smolinski Foundation heeft levensverhalen van overlevenden van de oorlog verzameld en zet deze om in een interactief lespakket, ook geschikt voor tentoonstellingen en andere presentaties.
Stichting Ogen Open – Truus’ Children
Stichting Ogen Open maakt een documentaire over de Nederlandse verzetsheld Truus Wijsmuller, die tijdens WO II hielp 10.000 Joodse kinderen te redden. De documentaire, te zien via de publieke omroep en bij filmtheaters, musea en scholen, bevat interviews met een aantal van deze kinderen die nu tussen de 82 en 97 jaar oud zijn.
Stichting Stelling 33 – Stelling Steigers
Veel stellingen van het buitenste landfront van de Vesting Hoek van Holland zijn beter bereikbaar vanaf het water dan vanaf de weg. Stichting Stelling wil 33 steigers realiseren, zodat er een herkenbare historische route over het water ontstaat.
Bevrijdingspop – Vrijheidswandeling
Stichting Bevrijdingspop zet een Vrijheidswandeling op via een app; een stadswandeling door Haarlem om de herinnering aan WO II levend te houden. De app is ook na het festival in Haarlem bruikbaar.
Anne de Vries – 8MLN
Anne de Vries ontvangt een bijdrage voor het project 8MLN, waarin mensen met verschillende achtergronden en leeftijden tijdens bevrijdingsfestivals met elkaar in gesprek gaan over vrijheid, democratie en rechtstaat.
Vereniging Gein3Dorp – Viering 75 jaar Bevrijding en 35 jaar Gein3dorp
Vereniging Gein3Dorp geeft op Bevrijdingsdag met een viering aandacht aan de slachtoffers. Er komen permanente informatieborden in de wijk Gein III, waar straten vernoemd zijn naar 20 verzetsstrijders.
Stichting Veldense Volkscultuur
Stichting Veldense Volkscultuur maakt ‘Op de vlucht!’, een project over de vluchtroute van Franse krijgsgevangenen in WOII in de regio Limburg en de lokale bevolking die hen hielp te ontsnappen. ‘Op de vlucht!’ heeft als doel om Limburg als grensprovincie in beeld te brengen en het verhaal van WOII te vertellen. Dit gebeurt door middel van een digitaal beeldverhaal voor gebruik op digiborden op basisscholen en een scroll-versie voor internet.
Stichting Vrijheidscolleges
Stichting Vrijheidscolleges maakt de podcastserie ‘Vrijheid volgens…’ waarin het gesprek wordt aangegaan met bekende auteurs, acteurs, onderzoekers, kunstenaars, journalisten en wetenschappers over de betekenis van vrijheid. De serie staat in het teken van 75 jaar vrijheid, vier van de veertien afleveringen zullen specifiek over WOII gaan.
Muziektheater de Plaats
Muziektheater de Plaats brengt openluchtspel ‘Op het puin’, dat in 1946 werd uitgevoerd in het verwoeste Arnhem, opnieuw op de planken. Er zullen 16 voorstellingen plaatsvinden en er is een educatietraject dat plaatsvindt in de lente van 2021. Op de website wordt een promotiefilm geplaatst en een aantal mini-interviews met overlevenden van het bombardement op Arnhem.
Sarah Oostenbrink
Sarah Oostenbrink wil een bijdrage leveren aan de herinnering aan de Joodse marktmannen- en vrouwen die in 1941 een vergunning aanvroegen voor een staanplaats op één van de drie Joodse markten in Amsterdam. In haar project ‘Joodse Markten in Amsterdam, 1941- 1943’ ontsluit ze hun verhalen. Er wordt een jaarlijks publieksprogramma georganiseerd op 3 november, de dag dat de markten werden ingesteld, en een website gemaakt om de verhalen en data beschikbaar te stellen.
Stichting Allerzielen Alom
Namen en Nummers Nederland is het vervolg op de lokale herdenking die sinds 2012 de 2800 weggevoerde joden uit de Oosterparkbuurt herdacht. Dit jaar dwong de corona-pandemie Stichting Allerzielen Alom om het project op een andere manier uit te voeren. Deelnemers hebben niet op het Kastanjeplein maar thuis een naambordje gemaakt voor een joods slachtoffer. Deze thuisactiviteit pakte verrassend krachtig uit en daarom gaan ze Namen en Nummers landelijk uitbreiden. Een website gekoppeld aan joodsmonument.nl is hiervoor nodig.
Willemijn Waal
Om het oorlogsarchief van het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten (NINO) te presenteren aan een breder publiek ontwikkelt Willemijn Waal het project ‘360° WOII NINO. Het wel en wee van een instituut in oorlogstijd gevangen in woord, beeld en geluid’. De documenten van dit archief laten treffend zien hoe enerzijds het leven doorging en hoe anderzijds de oorlog alle facetten van het bestaan raakte, zowel op praktisch als menselijk niveau. In samenwerking met de Kostgangers en Things That Talk zal dit materiaal toegankelijk worden gemaakt door middel van audiovisual storytelling. Daarnaast wordt het archief volledig gedigitaliseerd en beschikbaar gemaakt op de site oorlogsbronnen.nl van het Netwerk Oorlogsbronnen.
Wilma Couperus
Wilma Couperus maakt een presentatie over de NAD-kampen Sparjebird en Wurksathe. Er worden verschillende presentatievormen ingezet die een breed publiek moeten bereiken.
Sander Blom
Sander Blom maakt de korte film ‘Cornelia’. De film brengt de rol van vrouwen in het verzet voor het voetlicht en specifiek over Cornelia Johanna van den Berg van der Vlis, de enige vrouw tussen 290 mannen op het Verzetsmonument in Friesland.
Stichting Museumhaven Leeuwarden
Stichting Museumhaven Leeuwarden brengt Mobiel Erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog voor het voetlicht middels de documentaire ‘Tussen wal en schip’, een verhaalgedreven documentaire waarin een verteller verslag doet van de heldendaad van kapitein Gerben Bootsma tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij raakte in die tijd betrokken bij een verzetsdaad die grote gevolgen had voor hem en voor de oorlog.
Hans Jungerius
Hans Jungerius maakt een reisgids voor het militaire landschap van het door de Duitse Luftwaffe gebouwde militaire vliegveld Fliegerhorst Deelen. Dit vliegveld is na de oorlog in gebruik genomen door de Nederlandse luchtmacht en is nog steeds operationeel. Deze continuïteit van militair gebruik heeft in het landschap niet alleen gebouwen maar ook veel andere sporen nagelaten. Hans Jungerius wil deze sporen tonen door middel van informatieve teksten, plattegronden en (archief-)foto’s om zo met de reisgids het publiek, beleidsmakers, en andere geïnteresseerden bewust te maken van het bijzondere erfgoed dat de strijd voor én tegen vrijheid sinds 140 jaar in het landschap ten noorden van Arnhem heeft achtergelaten.
Stichting Iwosyg
Stichting Iwosyg maakt een boekenreeks met niet eerder vertaalde werken over de Holocaust, waarin de focus niet alleen ligt op historisch belangwekkende teksten maar ook op het literaire en artistieke gewicht ervan. De boeken worden voor abonnees van Tijdschrift Terras meegestuurd met het tijdschrift. Daarnaast zijn ze te vinden in enkele boekhandels en in de museumwinkels van verschillende WOII-musea.
Hans Kardol
Hans Kardol werkt samen met Polen in Beeld aan het project Poolseoorlogsgraven.nl, een website die dienst doet als centraal digitaal monument voor de Poolse bevrijders van Nederland. Veel van hen liggen hier begraven, maar het ontbreken van een samenhangend overzicht maakt het voor geïnteresseerden in Nederland (en daarbuiten) lastig om inzicht te krijgen in de locatie van deze Poolse oorlogsgraven. Daarnaast wil de organisatie een educatief programma opzetten voor scholen.
Stichting peterlems-stem&theaterproducties
Het kindertheaterstuk ‘Ik ga op reis, Pieter!’ van Stichting peterlems-stem&theaterproducties is gebaseerd op ware gebeurtenissen en personages, gesitueerd in de omgeving van Rotterdam/Kralingen. Het verhaal gaat over hoe twee buurkinderen, Esther (Joods) en Pieter (Christelijk), de oorlog beleven, gekoppeld aan de waarden van democratie en rechtsstaat. De voorstelling zal aangeboden worden aan scholen, er komt een boek, een film met lesbrief en een GPS-tour.
Arnoud Holleman
Arnoud Holleman ontsluit en presenteert verschillende brieven die ingaan op de geschiedenis van Texel ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Het project legt de focus op de Georgische Opstand.
Jasper Beijneveld
Jasper Beijneveld ontwikkelt het multimediale verhaal Familiesporen. Hij vond een verzameling dagboeken, brieven, documenten en foto’s uit WOII op de zolder van zijn moeder, geschreven door zijn familie, die moest werken bij de Arbeitseinsatz. Van de zoektocht naar de sporen van zijn familie maakt hij een (kleine) documentaire op www.familiesporen.nl. Ook schrijft hij een historische roman over het verhaal van zijn familie.
Jules Rijssen
Jules Rijssen doet onderzoek naar en publiceert over de impact van de Tweede Wereldoorlog op Suriname. In de publicatie onderzoekt Rijssen hoe de bevolking van de voormalige Nederlandse Antillen en Suriname de oorlog heeft ervaren. En de inspanningen die zij dagelijks heeft verricht ten behoeve van de geallieerde strijd tegen het fascisme in zijn algemeen. En in bijzonder voor de bevrijding van het Koningshuis en Nederland.
Jehuda de Jong van der Tak
Jehuda De Jong van der Tak ontwikkelt een rondreizende tentoonstelling met portretten van verschillende generaties van Joodse families. Deze tentoonstelling zal rondreizen langs synagogen in Nederland en bevat naast de portretten (fotografie) ook tekeningen en beelden van klei. De verhalen van de families zullen te beluisteren zijn via een QR-code.
Sander Blom
Sander Blom realiseert een portretreeks met ouderen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. De reeks wordt gepresenteerd op scholen waarmee wordt beoogt een jonge doelgroep te bereiken.
Digitalisering
Erfgoed Leiden en Omstreken – Geef de oorlog een plek
Erfgoed Leiden en Omstreken gaat de politiearchieven van Leiden en Noordwijk uit de oorlogsperiode integraal digitaliseren en ontsluiten via een crowdsourcing platform. Gebeurtenissen die specifiek zijn voor de oorlog kunnen hierdoor in een meer algemene context geplaatst worden.
Leo Smit Stichting – Verboden noten bevrijd; digitalisering klinkend muzikaal erfgoed
In dit project wordt klinkend muzikaal erfgoed van componisten die in WO II vervolgd werden gedigitaliseerd en publiek beschikbaar. Het gaat naast geluidsopnames ook om nieuwe video-opnames van werken die nooit eerder opgenomen zijn.
Haags Gemeentearchief – De Vrije Stad: 75 jaar vrijheid in Den Haag
Dit filmproject heeft als doel om al het Haags filmmateriaal uit WO II verzamelen, digitaliseren en actualiseren. Zowel professionele beelden als amateurbeelden uit familiebezit worden door het Haags Gemeentearchief via de website beschikbaar voor een breed publiek.
Museum Nijkerk – Hoe Nijkerkse jongeren (over)leefden tijdens en na WO II
Het oral history project ‘Hoe Nijkerkse jongeren (over)leefden tijdens en na WO II’ zet tien interviews op video, over persoonlijke herinneringen aan WO II en ervaringen van de informanten als jongere en/of jongvolwassene tijdens de wederopbouwjaren.
Het Utrechts Archief – Digitaliseren en metadateren WO II bronnen
Het Utrechts Archief gaat de rijke collectie WO II bronnen, die verspreid is over ruim 100 archieven en collecties, digitaliseren en ontsluiten op de namen van personen en locaties. Zo worden deze oorlogsbronnen publiek toegankelijk.
Netwerk Oorlogsbronnen – De koopvaardij in de oorlog 1940-1946
Het doel van dit project van Netwerk Oorlogsbronnen in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Militaire Historie is de scans van de Netherlands Shipping and Trading Company (NSTC) digitaal doorzoekbaar te maken en te verbinden aan bestaande persoonsdata. De data worden door vrijwilligers ingevoerd en de resultaten worden online gepubliceerd.
NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust en genocidestudies – Parallelle levens. Digitalisering van oorlogsdagboeken uit de NIOD-collectie
Het NIOD maakt de eigen collectie van ongeveer 2000 oorlogsdagboeken toegankelijk. De lastig leesbare dagboeken worden door vrijwilligers omgezet in digitaal doorzoekbare transcripties, die daardoor toegankelijk worden voor wetenschappelijk onderzoek. Via samenwerking met Netwerk Oorlogsbronnen worden de dagboeken in samenhang met andere oorlogsbronnen gepresenteerd.
NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust en genocidestudies – Oorlog uit eerste hand, de oorlogsbrieven-collectie van het NIOD als ‘big data’
Dit project digitaliseert en ontsluit de collectie oorlogsbrieven van het NIOD. Nadat eerst 1% van de historische brieven gescand is door vrijwilligers wordt via kunstmatige intelligentie een computermodel ontwikkeld voor automatisch handschriftherkenning en -transcriptie.
Stadsarchief Amsterdam – Vreemdelingenkaarten
Het Stadsarchief Amsterdam gaat samen met Netwerk Oorlogsbronnen het gemeentelijk politiearchief digitaliseren, met informatie over circa 200.000 personen die om verschillende redenen in Amsterdam verbleven. Door het online beschikbaar stellen van deze ‘vreemdelingenkaarten’ wordt inzicht gegeven in een tot nu toe onderbelicht deel van de Jodenvervolging in Nederland, namelijk de aankomst van de uit Duitsland gevluchte Joden.
NIOD Instituut voor oorlogs-, holocaust en genocidestudies
Het NIOD ontvangt een bijdrage om de Einsatztab Rechsleiter Rosenberg archieven door middel van crowdsourcing verder toegankelijk te maken. De papieren getuigen van roof en ontrechting en bieden meer inzicht in nadere toegang op het archief.
Bevrijdingsmuseum Zeeland
Het Bevrijdingsmuseum Zeeland bouwt voor het project ‘Eén op één met Bataljon Zeeland’ met de bijdrage twee audiovisuele ‘cabines’ waar het verhaal van een aantal veteranen wordt verteld. De installatie is interactief en bezoekers kunnen zelf vragen aan klikken waarop ze het antwoord willen weten. De vragen vormen kleine afgeronde verhaaltjes. Door de bezoekers een actieve rol te geven, verwacht het Bevrijdingsmuseum ze te betrekken bij de levens en dilemma’s van deze Zeeuwse veteranen.
IHLIA LGBT Heritage
IHLIA LGBT Heritage ontvangt een bijdrage voor het digitaliseren en beter toegankelijk maken van bronnenmateriaal over het onderwerp homoseksualiteit in de Tweede Wereldoorlog. Naast digitalisering zal een selectie van IHLIA-materiaal voor Oorlogsbronnen (de website van Netwerk Oorlogsbronnen, NOB) worden uitgebreid.
Nationaal Archief
Het Nationaal Archief ontvangt een bijdrage voor het project ‘De arbeidsinzet: de gedwongen arbeid van Nederlanders in Duitsland 1940-1945’. Het doel van dit project is om de kerncollectie Arbeidsinzet van het Oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis beter toegankelijk te maken door digitalisering en data-entry.
Nationaal Archief
Het Nationaal Archief traceert rapporten van verhoor tijdens WOII door de Politie Buitendienst en diens voorganger de CID van de Engelandvaarders bij hun aankomst in Engeland in de archieven van het Nationaal Archief. Met de bijdrage worden de verhoren en de internationale routes en contacten van de Engelandvaarders toegankelijker gemaakt.
Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 (ontvangt voor 3 fases een toekenning)
Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 ontvangt een bijdrage voor het project ‘Deltaplan Collectieontsluiting Oorlogsmusea en Herinneringscentra’. Dit project wil bronnen en archieven rond WOII digitaal toegankelijk maken voor iedereen. Het Deltaplan is bedoeld als inhaalslag om het digitale collectieaanbod van bruikbaar en zichtbaar bronnenmateriaal vanuit de herinnering sector duurzaam te versterken. Het is een nauwe samenwerking met het Netwerk Oorlogsbronnen. Dit omvangrijke project zal in 3 fases worden uitgevoerd met verschillende partners. Stichting Musea en Herinneringscentra 40-45 ontvangt voor elke fase een toekenning.
Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen
Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen OVCG ontvangt een bijdrage voor de digitalisering van de gehele collectie bestaande uit zowel papier, foto’s als objecten. Een digitaal toegankelijke collectie is de basis voor een nieuwe en duurzame uitvoering van de werkzaamheden van OVCG zodat de gehele collectie online vindbaar is voor een groot publiek.
Drents Archief
Het Drents Archief ontvangt een bijdrage voor de verdere ontsluiting van de politiearchieven uit de regio ten tijde van WOII. In het project ‘Leven tijdens de oorlog in Assen’ wil het Drents Archief alle geïnteresseerde onderzoekers toegang geven tot de WOII-bronnen, waar indrukwekkende verhalen uit te putten zijn. Na het digitaliseren, kunnen mensen over de hele wereld de bronnen vinden en onderzoek doen.
Regionaal Historisch Centrum Limburg
Het Regionaal Historisch Centrum Limburg inventariseert en onderzoekt met de bijdrage het archief Militair Gezag om deze toegankelijker en inzichtelijker te maken voor een breder publiek. De speciale omstandigheden waarin het Militair Gezag werd ingesteld en waaronder het werkzaam was, maken de archieven van deze instelling tot belangrijke bronnen voor de naoorlogse periode.
Spoorwegmuseum
Het Spoorwegmuseum laat zien hoe de spoorwegen en de samenleving verbonden zijn. Met de bijdrage, borgt het museum de WOII deelcollectie op een duurzame wijze voor toekomstige generaties: het wil deze collectie openbaar toegankelijk maken zodat eenieder zich kan verdiepen in de aanloop naar, tijdens of vlak na de Tweede Wereldoorlog periode in Nederland.
Museum Vliegbasis Deelen
Museum Vliegbasis Deelen ontvangt een bijdrage voor de digitalisering van de WOII collectie uit de nalatenschap van Bart Leijte (verzamelaar). De collectie bestaat uit Duits, Engels en Canadees propagandamateriaal, ego-documenten van militairen tijdens WOII, tekeningen van bunkers en legeringsgebouwen, stafkaarten en kleine 3D objecten.
Maczek Memorial Breda
Het Maczek Memorial Breda (MMB) digitaliseert een relatief kleine maar in Europa unieke collectie met de ontvangen bijdrage. Na een selectie, wordt gedigitaliseerd volgens een landelijk gedeelde thesaurus en wordt de database ontsloten.
Gemeente ‘s-Hertogenbosch
Erfgoed Den Bosch ontvangt een bijdrage voor het digitaliseren van hun bronnenoverzicht bestaande uit een lijst van vindplaatsen in archieven, de beeldbank en de bibliotheek van stukken, van foto’s of ander archiefmateriaal dat uit de Tweede Wereldoorlog stamt of daar sterk mee verbonden is. Met deze lijst krijgen onderzoekers (wetenschappers, journalisten, studenten, scholieren, belangstellenden, betrokkenen) over welk onderwerp dan ook, dat een relatie heeft met die periode, snel inzicht van wat zich in het Stadsarchief erover bevindt.
Onderzoek
Lizzy van Leeuwen – Amusement van Kleur: het lot van Surinaamse, Indonesische en Indische artiesten tijdens de Duitse bezetting van Nederland
In het onderzoek ‘Amusement van Kleur: het lot van Surinaamse, Indonesische en Indische artiesten tijdens de Duitse bezetting van Nederland’ (werktitel) gaat Lizzy van Leeuwen in op het lot van podiumartiesten met een Surinaamse, Indonesische en Indische achtergrond, tijdens de bezetting.
Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid – Mediaoorlog. Radio, geschreven pers en propaganda tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid ontvangt een bijdrage voor het project ‘Mediaoorlog’. Een team van erfgoedprofessionals, programmeurs, historici en tentoonstellingsmakers zal de propagandastrijd tijdens WO II tussen verschillende media-organisaties analyseren en presenteren aan uiteenlopende gebruikersgroepen.
Andrea Kroon – Een vermiste museumcollectie: het geroofde erfgoed van Nederlandse vrijmetselaarsloges, 1940-1945
Andrea Kroon doet onderzoek naar de vermiste museumcollectie van de Nederlandse Vrijmetselaarsloges, rond 1940 geroofd door de nazi’s. Doel is om inzicht te krijgen in aard, omvang, artistieke kwaliteit en cultuurhistorische betekenis van dit collectieve erfgoed.
Machlien Vlasblom – Wij waren supermannen
Dit onderzoek van Machlien Vlasblom reconstrueert de levens van de Zwolse broers Herman en Jan Heukels: nazi’s en fotografen. Beide broers besloten zich voor de Duitse bezetter in te zetten.
Brabants Historisch Informatie Centrum – Criminaliteit in Oorlogstijd
In ‘Criminaliteit in oorlogstijd’, een samenwerking tussen archiefinstellingen en onderzoekers, worden de veranderende opvattingen over crimineel gedrag in de crisissituatie van WO II bestudeerd. Het onderzoek biedt inzicht in het denken over strafbaar en strafwaardig gedrag en het functioneren van de rechtsstaat in tijden van crisis.
Erfgoed Brabant – De Joden in Noord-Brabant, 1930-1945
Dit historisch-sociologische onderzoek wordt gedurende vier jaar uitgevoerd door Frank van Doorn. Door een longitudinale analyse van een persoon-periode data file met biografische gegevens van alle circa 4000 Joden die tussen 1930 en 1945 in Noord-Brabant woonden, bekijkt dit project de impact van sociale integratie op de overlevingskansen tijdens de Holocaust.
Edwin Klijn – De Nationaalsocialistische Beweging in de oorlog
Edwin Klijn en Robin te Slaa ontvangen een bijdrage voor de publicatie ‘De NSB in de oorlog’, het laatste deel van een driedelig naslagwerk over de geschiedenis van de NSB. Het eerste deel (2009) omvat de periode 1931-1935, het tweede deel (2020) gaat over 1936-1940, en het derde deel stelt de oorlogsjaren centraal en staat gepland voor eind 2024.
Ingrid van der Vlis – 75 jaar ná de Bevrijding van Delft, 1945-1946
Het onderzoek ‘75 jaar ná de Bevrijding van Delft, 1945-1946’ van Ingrid van der Vlis richt zich op de impact van de vijf bezettingsjaren op de stad Delft. De hervatting van het leven van alledag voor de ‘gewone’ Delftenaar staat centraal.
Louis Zweers – Waar is de buit? Roof van cultureel erfgoed in Indonesië 1942-1957
Na de Japanse bezetting, eind februari 1942, werden van de (Indische) Nederlanders op grote schaal waardevolle persoonlijke bezittingen en kunstvoorwerpen in beslag genomen. Het onderzoek ‘Waar is de buit?’ is gewijd aan de roof van kunst en cultuurgoederen in voormalig Nederlands-Indië in oorlogstijd en de huidige verblijfsplaats van deze voorwerpen en collecties.
Geert-Jan Mellink – Bouwen zonder scrupules
‘Bouwen zonder scrupules’ is een onderzoek naar de houding en activiteiten van de Nederlandse bouwwereld tijdens de bezetting en eerste wederopbouwjaren. De onderzoeksvraag is in hoeverre de Nederlandse bouwwereld zich vrijwillig of door de omstandigheden gedwongen dienstbaar heeft gemaakt aan de Duitse bezetter.
Ariëtte Dekker
Ariëtte Dekker onderzoekt met de bijdrage op basis van duizenden brieven en verschillende biografieën het leven van Sam van Deventer, bekend als de vertrouweling van het echtpaar Kröller-Müller ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Belasting & Douane Museum
Het Belasting & Douane Museum ontvangt een bijdrage voor het project ‘Vermogensonteigening na de Tweede Wereldoorlog door het Nederlands Beheersinstituut en de Belastingdienst en ons vermogen daarvan te leren’. Dit onderzoek analyseert het naoorlogs beleid van onteigening en ontrechting van het vermogen van landverraders, vijandelijke onderdanen en afwezigen; laatst genoemde groep was vaak van Joodse afkomst. Het zet dit beleid in historisch en juridisch perspectief.
Mauritshuis
Stichting Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis ontvangt een bijdrage voor het onderzoeksproject ‘Mauritshuis in oorlogstijd’. Het Mauritshuis doet onderzoek naar het museum tijdens WOII en de rol van de organisatie in het bredere kader van het Nederlandse museale veld, de impact die de bezetting en de Jodenvervolging hadden en in hoeverre de musea door de nieuwe machthebbers en hun tegenstrevers gebruikt werden als instrumenten in een politieke en ideologische strijd.
Zeeuws Archief
Het Zeeuws Archief ontvangt een bijdrage voor het onderzoeksproject ‘Lokaal besturen tussen bezetter en burger’. Dit vergelijkende onderzoek richt zich op het bestuur van Zeeland, Gelderland en Groningen en van een aantal steden in elke provincie. Middels een reconstructie van relevante beleidsvragen (o.a. ordehandhaving, voedselvoorziening, infrastructuur) en biografieën van individuele bestuurders en ambtenaren wordt inzicht gegeven in het alledaagse leven van burgers en bestuurders in de regio.
Nationaal Monument Kamp Vught
Kamp Vught onderzoekt met de bijdrage de diverse achtergronden van de gevangenen in het SS-concentratiekamp. Gevangenen die om uiteenlopende redenen in Kamp Vught achter het prikkeldraad belandden, zoals Joden, verzetsstrijders, Jehova’s getuigen, gijzelaars en zogenoemde ‘asocialen’. Voor veel bezoekers is de diversiteit van deze gevangenen een onbekend gegeven. In de vernieuwde expositie worden de vele persoonlijke verhalen van vrouwen, mannen en kinderen die in Kamp Vught gevangen zaten op verschillende manieren verteld aan de hand van objecten, foto’s en interactieve opstellingen.
Nationaal Comité 4 en 5 mei
Stichting Nationaal Comité 4 en 5 mei ontvangt een bijdrage voor het project ‘Nederlandse dwangarbeiders in Duitsland’. Dit onderzoek heeft drie dimensies. Een eerste dimensie is een overzichtsgeschiedenis van de arbeidsinzet. Dit wetenschappelijke, historische verhaal vormt de context voor het tweede deel dat gaat over de plaats van dwangarbeid in de Nederlandse herinneringscultuur. Een derde dimensie levert op niveau van bronkritiek een bijdrage aan de manier waarop 75 jaar na de oorlog met de geschiedenis en het erfgoed van de Tweede Wereldoorlog wordt omgaan.