Façade_Override_Façade, het boek dat Anastasija Pandilovska (1991) bij Prospects presenteert, is onderdeel van een artistiek onderzoek naar de openbare ruimte in Skopje, Noord-Macedonië. Vanaf 2010 werden grote delen van het stadscentrum van Skopje herbouwd via het door de overheid geïnitieerde project Skopje 2014. Het bouwproject, een poging om de socialistische geschiedenis van de stad uit te wissen, veranderde de uitstraling van de stad van modernistisch naar neoklassiek, waarbij veel voorheen openbare plekken zoals grasvelden en promenades werden volgebouwd. Het project veroorzaakte veel nationale politieke spanning. Terwijl in de stad publieke ruimtes verdwenen, ontstonden er door de discussies ook juist nieuwe publieke ruimten, zo stelt Pandilovska.
In Façade_Override_Façade vertaalt ze dit idee naar een visueel onderzoek naar scheuren en barsten in de architectuur van het centrum van Skopje. Ze brengt façades van bouwwerken in beeld waarvan het materiaal onder invloed van hitte, ouderdom of slechte constructie, door interne spanning is gebarsten. Via de scheuren komen voorheen onzichtbare, onderliggende lagen tevoorschijn. Is er een manier van restaureren mogelijk die de frictie van het materiaal inzet voor sterkere bouwwerken? En kunnen we dit zien als een metafoor voor de manier waarop je kunt kijken naar frictie in publieke discussies?
“Als je onenigheid niet wegmoffelt maar juist koestert ontstaat er ander soort publiek domein.” zegt ze. “Eentje waar stemmen die eerder niet werden gehoord, een plek kunnen krijgen.”
Pandilovska voert haar onderzoek naar frictie en openbare ruimte uit bij LAPS, het wetenschappelijk instituut voor kunst en publieke ruimte van de Gerrit Rietveld Academie.
Tekst: Sara van Binsbergen