De come back van Bes, een kleine god uit het oude Egypte

‘Je gunt iedereen zo’n beschermgod’, zegt Wim Hupperetz, directeur van museum Allard Pierson. Hij heeft het over Bes: een kleine god uit het oude Egypte, die zijn tong uitsteekt tegen het kwaad. Bes houdt pech, ziekte en verdriet op afstand. Vaak is hij afgebeeld alsof hij danst, op korte, kromme benen. Behalve voor kracht staat Bes voor vrolijkheid. Hij draagt een tooi van veren; soms leeuwenmanen.

‘Bes was een allemansvriend,’ zegt Hupperetz. ‘Hij dook overal op, heel anders dan de grote Egyptische goden die in tempels werden vereerd. Doordat hij niet zulke monumenten naliet is hij vergeten geraakt, maar Bes kwam dichterbij: hij stond op meubels, flesjes en vazen. Mensen droegen amuletten met zijn afbeelding; hangertjes aan een halsketting. Hij beschermde tegen gevaar en tegelijk was hij de held van feestvierders. Danseressen tatoeëerden hem op hun been. En het eiland Ibiza is naar hem genoemd.’

Over deze Egyptische god  van geluk en vruchtbaarheid, die tussen 2500 vóór en 300 jaar na de jaartelling zijn glansrol speelde, maakte het Allard Pierson een levendige tentoonstelling samen met musea in Kopenhagen en Hannover. Door de lockdown stond de internationale tour deze zomer on hold in Amsterdam. Maar het was, onder Bes’ bescherming, toch een succes. Hij bracht nieuw publiek. ‘Zoals gezinnen, waar wij ons ook graag op richten’, zegt Hupperetz. ‘Een favoriet op de expositie was een kraambed met Bes gebeeldhouwd op allevier de poten. Hij zorgde voor veilige bevallingen. Later stuurden bezoekers ons een geboortekaartje met de naam Bes.’

Het Allard Pierson is vernieuwd en uitgebreid, om archeologie zo aantrekkelijk mogelijk te presenteren en het vakgebied te verbreden. ‘Verhalen brengen voorwerpen tot leven,’ zegt Hupperetz. ‘Bij de publieke uitwerking zijn extra middelen zoals de Projectbijdrage (tegenwoordig Kunst Erfgoed Presentatie) van het Mondriaan Fonds meer dan welkom. Voor Bes konden we nu samenwerken met ontwerpster en VJ Mirjam Debets. Zij gaf de tentoonstelling vorm en maakte educatieve animaties: een introductiefilm en een optreden tijdens de Museumnacht.’

Bes reist inmiddels verder door het buitenland, maar Hupperetz bewaart een beschermbeeldje op zijn bureau, een replica van Bes. En hij verwijst naar de comeback van Bes via het computerspel in zijn museum: iedereen kon zijn eigen Bes maken en via socials de wereld insturen. ‘Bes is doorgereisd, en hopelijk toch nog dichtbij.’