Eerste ronde Open Oproep Herdenkingsjaar Slavernijverleden: 54 toekenningen

Een Nationale Commissie Herdenking 160 jaar Afschaffing Slavernij organiseert een programma met voorlichting, bewustwording en herdenking om stil te staan bij 160 jaar afschaffing slavernij op Curaçao, met als focuspunten Emancipatie en Healing.

IJswater Films, in co-productie met Tulsa Studio’s, maakt de historische film ‘Ik zal gehoord worden’, waarin het verhaal wordt verteld van Nederlandse schrijver, activist en verzetsstrijder Anton de Kom, auteur van het boek ’Wij slaven van Suriname’.

Onder het motto ‘Turn your heritage into art’ gaan Ruben La Cruz en Karolien Helweg hun bevindingen van hun onderzoek naar het slavernijverleden op Bonaire verwerken in een installatie/kunstwerk, dat ze samen met de bewoners van Bonaire en Rincon realiseren, op een daarvoor nader te bepalen plek in de openbare ruimte van Rincon. Als basismateriaal gaat Bonairiaans gesteente een hoofdrol spelen.

Een deel van de Saramakaanse en Nederlandse geschiedenis ligt verankerd in liederen. Plaatsnamen en namen van personen worden in het Saramakaans onthouden door middel van liederen en verhalen. Kunstenaarscollectief Totomboti en kunstenaar Marjet Zwaans gaan nieuw werk produceren dat resoneert met deze liederen en historische plaatsen. De orale bronnen zijn leidend en worden ondersteund door schriftelijke bronnen en gebruiksvoorwerpen. Liederen verankeren is ook gekoppeld aan het huidige grondenrechtenvraagstuk van inheemse en tribale volken in Suriname en aan de levenswijze van de Saramakaners met het regenwoud.

Luci is een hybride project dat documentaire, fictie en visuele experimentatie combineert en de vorm aanneemt van zowel een korte film als video installatie. Het is een zoektocht naar de herinnering en nalatenschap van de betovergrootvader van performer en mede-regisseur Mathieu Wijdeven: de Surinaamse kunstenaar G.G.T. Rustwijk, pseudoniem “Luci” (1862-1914). Aan de hand van historische locaties, site-specific performances, tekst, interviews en heruitgevonden archiefmateriaal wordt gezocht naar Rustwijks ‘licht’ en wat daarvan overblijft in het hedendaagse Suriname.

Het uiteindelijke doel is een korte film van de eerder gemaakte installatie, waarbij scènes uit de film losgeknipt worden en op meerdere schermen worden geprojecteerd. Zo willen Mathieu en Mateo uitgebreider ingaan op het verhaal van G.G.T. Rustwijk, de zoektocht naar hem en ook een beroep doen op de collectieve verantwoordelijkheid, als samenleving, met betrekking tot het koloniaal- en slavernijverleden.

Wat is het effect van eeuwenlang verdeel en heers politiek op de manier waarop verschillende Surinaamse bevolkingsgroepen met elkaar omgaan? Hoe werkt dit nog steeds door generaties later in Nederland? In de hybride podcast gaan een prominente Javaan, Hindoestaan, Afro-Surinamer en een Chinees in met elkaar gesprek over onderling en geïnternaliseerd racisme. Rakesh Kanhai maakt hierover een podcast en gaat op zoek naar typische cultureel gewortelde gedachtes en uitspraken bij Surinamers onderling die eigenlijk overblijfselen zijn van slavernij en kolonialisme.

Hoe vrij ben je om vrij te zijn? Het antwoord op die vraag is niet voor iedereen hetzelfde. Free to be Free is een locatievoorstelling van SoM over vrijheid en verzet. De voorstelling wordt uitgevoerd als theatrale stadswandeling waarbij het publiek wordt meegenomen langs iconische plekken die verbonden zijn aan de koloniale geschiedenis van de verschillende steden. Hierbij worden lokale, onderbelichte vertellingen afgewisseld met scènes en interventies met dans, poëzie, live muziek en installatiekunst.

Nos no ta papia di e kosnan aki/Wij praten niet over die dingen is een cinematografische weergave (film + fotoserie) van de reis van Soraya Pol en haar oma Rosa (95). Een visueel portaal dat een beleving ontluikt van de hedendaags fysieke en emotionele gevolgen van de Afro-Caribische slavernijgeschiedenis op de Antilliaanse gemeenschap.

In Sint-Michielsgestel (Noord-Brabant) zijn op de openbare begraafplaats aan de Nieuwstraat meer dan 60 Javaanse contractarbeiders begraven. Volgens de stichting zijn maar weinig mensen hiervan op de hoogte. Met het project wil STICHJI de onbekendheid opheffen, omdat het tastbare sporen zijn van een belangrijke periode in de koloniale geschiedenis van Nederland. Dit doen ze onder andere door de ontwikkeling van een boek en gedenkplaquette.

Met het project slavernijverleden in Rancho Oranjestad Aruba (20 tot 27 April 2023), wil Stichting Rancho als initiatiefnemer van viering 200 jaar Oranjestad aandacht geven aan het ontstaan en de geschiedenis van de Slavernijverleden in de Rancho Oranjestad Aruba. De historische feiten en ontwikkelingen die zijn voortgekomen uit de 200 jaar relatie met het Koninkrijk der Nederlanden zijn onderbelicht. De reden is dat er weinig lokaal geschreven informatie beschikbaar is. Door middel van  deskresearch, interviews, conversaties en groepsbijeenkomsten worden bewoners betrokken bij de ontwikkeling en compilatie van informatie voor de toekomst.

Met het project ‘Slavernij en vrijheid: 150 jaar emancipatie, herdenking, heling en herstel’ doet The Black Archives onderzoek naar vraagstukken rondom de impact van het koloniale- en slavernijverleden, en vooral de kwestie ‘reparatory justice’ (herstelrechtvaardigheid), over heling en herstel van de ongelijkheid dat voortkomt uit het slavernij verleden door middel van participerend onderzoek en kunst. Resultaten van het onderzoek worden toegankelijk gemaakt voor het publiek via twee pop-up exposities en een grotere expositie.

Untold vroeg aan voor de theatervoorstelling Kormantse. Deze voorstelling gaat over het slavernijverleden van de Kormantse volkeren die vanuit Ghana naar Curaçao en Suriname kwamen. Met deze voorstelling beoogt Untold meer kennis en bewustwording te genereren voor de onderbelichte geschiedenis over het Trans- Atlantische Slavernijgeschiedenis van vooral Surinamers en Curaçaoënaars. Kormantse is een historische voorstelling waarbij de Kromanti (Kumanti) mensen en hun spiritualiteit, erfgoed en cultuur centraal staan. Het zal beginnen in het Kormantse gebied (Ghana), waarna er verschillende leiders van opstanden in Haïti, Jamaica, Guyana en tot slot Suriname gepresenteerd worden.

Het literaire project ‘Transatlantic Relatives’ van Wintertuin Curaçao over de gemeenschappelijke geschiedenis, het heden en de toekomst van Curaçao en Ghana heeft als doel om een digitaal platform te creëren waarop schrijvers, dichters, rappers en spoken word-artiesten door middel van nieuw werk reflecteren op de slavernijgeschiedenis en ook vooruitkijken.

Africadelic is een jaarlijks festival op en rondom Internationale Afrikadag (25-30 mei) waar de diversiteit, creativiteit en kracht van Afrika en de Afrikaanse diaspora wordt gevierd. Het Africadelic Festival is een ode aan het moederland, haar culturele rijkdom, en de invloed die Afrodescendants, mensen van Afrikaanse afkomst, hebben op de mondiale cultuur en samenleving.

Het vijfdaagse festival richt zich op artistieke expressie en maatschappelijk kritiek via muziek, film en andere kunstvormen. Daarnaast werpt Africadelic elk jaar een actuele blik op de staat van Afrika en de Afrikaanse diaspora in de vorm vangesprekken.

Op het festival komen diverse artiesten en andere changemakers van Afrikaanse afkomst praten over uiteenlopende vraagstukken die spelen op het continent en in de diaspora. In het bijzonder wil het festival de ervaring van (de)kolonisatie, (on)gelijkheid en (anti-)racisme onder Afrodescendants bespreken en bespreekbaar maken – en deze ervaring in de historische context, hedendaagse actualiteit en hoopvolle toekomst plaatsen.

Het Africadelic Festival probeert zo bij te dragen aan meer bewustwording over de erfenis van het slavernijverleden – ongelijkheid, uitsluiting, racisme – en meer waardering (healing), erkenning (empowerment) en vreugde (joy) voor Afrodescendants in de Nederlandse samenleving en daarbuiten.

Dit project van Bigi Bon bestaat uit 7 fasen waarin 10 tot 12 deelnemers worden getraind en gecoacht om met gebruik van digitale bronnen de eigen helden uit de slavernijperiode te ontdekken en aan de vergetelheid te ontrukken. Voor de basis van dit project houdt Bigi Bon de blauwdruk aan die ontwikkeld is in het project ‘Memre’: portretten van vergeten slavenhelden.

De ontdekte helden en hun heldendaden worden vereeuwigd in een kunstwerk. In eerste instantie een geschreven verhaal, op grond waarvan beeldend kunstenaars een held of heldendaad portretteren.

‘Revolte, Zwart verzet in beeld’ is een project waarbij drie kunstenaars Quently Barbara, Frederick Calmes en Monika Dahlberg samen met niet-professionele makers nieuwe werken maken. De nieuwe werken vertellen over verzetshelden van kleur die tijdens de periode van slavernij in opstand zijn gekomen.

Het gaat om mensen die in brede kring zijn vergeten, mede omdat de geschreven geschiedschrijving – opgesteld door de representanten van de koloniale overheersers – hen geen recht heeft willen doen. Het verzet van deze helden wordt in de nieuwe werken verbeeld, geëerd en uitgedragen.

Chandersen Choenni maakt een publicatie van een historische studie over de geschiedenis van Afro-Surinamers.

Esli Tapilatu ontvangt een bijdrage voor drie kunstwerken voor drie sleutelplaatsen in de koloniale geschiedenis van Nederland. Het project ‘Tafel van Bezinning’ is een vervolg van het het kunstwerk ‘Goed Bloed’, dat hij maakte voor de manifestatie Bitterzoet erfgoed. Tapilatu concentreert zich op de route die de V.O.C. voer vanuit het voormalig hoofdkwartier vanuit de V.O.C. in Amsterdam, via de post Kasteel de Goede Hoop naar de Oost, naar Banda Neira, (Molukken – the Spice Islands).

Op deze drie sleutelplekken in de koloniale geschiedenis wil hij drie installaties ontwikkelen. Centraal in het project staat de tafel van de Heren 17 (directeuren van de V.O.C.). Aan deze tafel werd richting bepaald en visie gedeeld die onder andere hebben geresulteerd in slavernij en kolonialisme en het fundament voor de latere wereldeconomie. In dit project gaat hij met een team van Castle of Good Hope en Banda’s Cultural and Heritage Foundation op zoek naar verhalen over de invloed van de Nederlandse Koloniale overheersing op het hier en nu.

Deze verhalen (en illustraties) door de lokale bevolking zullen uiteindelijk worden verwerkt in een geweven kunstwerk. Dit kunstwerk krijgt de vorm van een Tafelkleed en zal geplaatst worden op de tafel van de Heren 17 in het voormalige hoofdkwartier van de V.O.C.. De verhalen van de volkeren krijgen een plaats aan de tafel. Het werk wordt in het Textiel Museum Tilburg geproduceerd.

Het kunstwerk zal na een tijd van bezinning aan het einde van het herdenkingsjaar, de volledige tafel van de Heren 17 bedekken. De kunstenaar wil Koning Willem Alexander aan het eind van het jaar aan de tafel uitnodigen en het kunstwerk aan het koningshuis schenken, naar aanleiding van het door de koning reeds ingestelde onderzoek naar de rol en invloed van zijn voorgeslacht in de slavernij en het kolonialisme.

‘Coprus Criolla’ (zwart lichaam) is een moderne dansvoorstelling die gaat over het stigma en de taboes waarmee Afro-Caribische dansvormen belast zijn. Met deze dansvoorstelling beoogt Grootens een eigentijdse Afro-Caribische voorstelling te maken en de koloniale invloed op de Afro-Caribische cultuur te belichten.

Guilly Koster organiseert een parlementaire enquête commissie: Het Nederlandse aandeel in de trans-Atlantische slavenhandel.
De geënquêteerden zijn historische figuren uit de Nederlandse slavernijperiode gespeeld door gerenommeerde acteurs en actrices.

Figuren die op de een of andere manier actief hebben deelgenomen of hebben bijgedragen aan de totstandkoming of aan de instandhouding van slavernij en het gedachtegoed daarvan. Gedacht wordt daarbij aan figuren als: Peter Stuyvesant, Koning Willem III, Jacobus Kapitein, Gouverneur Maurits, Susanna du Plesis, Elizabeth Samson, Michiel de Ruyter, de koning van de Ashanti’s. De beoogde enquêtecommissieleden zijn bekende mensen met uiteenlopende functies in het hedendaagse maatschappelijke veld.

In de voorstelling ‘Tijd Zal Ons Leren’, vertelt actrice Romana Vrede en singer-songwriter OTION in woord en met muzikale voordrachten de bijna vergeten en verzwegen verhalen van verzetsstrijders tijdens de Nederlandse koloniale tijd. In een serie portretten schetsten ze de levensverhalen van ruim honderd helden: zwart en wit, in de Caraïben, Afrika, Azië en Europa.

De première is op 1 juli tijdens Keti Koti en er zullen vervolgens 7 voorstellingsavonden worden geprogrammeerd.

Ira Kip ontvangt een bijdrage voor een onderzoekstraject naar het nog te realiseren theaterstuk ‘Poer A Sani’.

In begin jaren twintig nam S.D. de Vries, voorzitter van de Koloniale Staten van Suriname, het initiatief een standbeeld te laten maken van Koningin Wilhelmina, ter viering van haar 25-jarig regeringsjubileum. Het standbeeld werd gefinancierd door de Surinaamse bevolking (18.000 gulden) en werd in Nederland gemaakt door kunstenaar en beeldhouwer Gerard Lom.

Met een gewicht van 8000 kilo werd het bronzen beeld verscheept naar Suriname en op 31 augustus 1923 feestelijk onthuld op het toenmalige Oranjeplein in Paramaribo. Nederland wilde haar koloniale gezag met trots uitdragen. Wilhelmina zelf heeft Suriname nooit bezocht. In de nacht van 23 november 1975 worden een groep mannen opgeroepen om het standbeeld van Wilhelmina weg te halen. Het nieuwe regiem wilt af van het koloniale beeld en plaatst het standbeeld aan de linkeroever van de Suriname Rivier, langs het water bij het voormalige Nederlandse Fort, Zeelandia.

Naar aanleiding van deze gebeurtenissen wordt een nieuwe theatertekst ontwikkeld, samen met een werkgroep genaamd Werk groep Bigi jari. Met een historicus, onderzoeker en scenograaf start Kip een traject van onderzoek, inspiratie en creatie.

Justitia Pietas Fides J.P.F. organiseert op Curaçao de voorstelling van een dansgroep uit Suriname. Middels zang en dans wordt tijdens de viering en herdenking van het slavernijverleden stil gestaan bij deze geschiedenis. De organisatie heeft als doel om de Curaçaose bevolking kennis te laten maken met de twee culturen, die beide hun oorsprong hebben in de Afrikaanse cultuur, maar die heden ten dage anders worden beleefd.

De Koninklijke Bibliotheek Den Haag organiseert de solotentoonstelling ‘Reciting footsteps of a female migrant: Soerdi’ van kunstenaar Sarojini Lewis met als thema de overgangsperiode tussen de trans-Atlantische slavenhandel en het begin van de Indiase contractarbeid in Suriname (1820-1920).

Centraal in dit alles staat het leven van Soerdi, de eerste Indiase vrouwelijke contractarbeider die in 1868 vanuit Barbados naar Suriname migreerde. Foto’s en filmfragmenten van plaatsen in Suriname, die een significante rol speelden in het leven van Soerdi gemaakt door de kunstenares, worden in de tentoonstelling gelinkt aan boeken uit de KB collectie en beelden uit collecties van een aantal andere erfgoedinstellingen.

Een aspect van de in deze tentoonstelling gevisualiseerde periode zijn de veranderende interetnische verhoudingen in de Surinaamse samenleving.

Nederlands kunstenaar Patricia Kaersenhout (1966) is gastcurator en stelt een multidisciplinaire tentoonstelling samen uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen en collectie Rotterdam. De tentoonstelling ‘Koloniaal Verleden’ (werktitel) geeft inzicht in het koloniale verleden van Rotterdam en toont hoe dit verleden in een grootstedelijke omgeving als Rotterdam nog steeds voortleeft. De multidisciplinaire tentoonstelling toont zowel historisch als hedendaags werk.

Lisandro Suriel ontvangt een bijdrage voor het project ‘Carnival of Saints’.

Over het project zegt Suriel het volgende: “Growing up in Saint Martin, we were formally taught that our national history begins with Columbus’ ‘discovery’ and naming of the islands. Following from this, Europe’s historiographical grip on the Caribbean is deeply rooted in toponymy; the naming of places. Europe has been responsible for the renaming of islands already inhabited and named by indigenous peoples throughout the Caribbean archipelago. Today, many indigenous names are forgotten by the masses, having been replaced by ecclesiastical misnomers. Subsequently, Carnival of Saints reimagines the saints after which the islands were named, as the personifications of deities from Afro-spiritual pantheons such as Voodoo, Santeria, and Candomble. This is done in a similar way our African ancestors disguised African deities as Catholic saints during slavery, giving rise to pluralities of Afro-Caribbean syncretism. Thus, Carnival of Saints purports to be a photographic series as well as an audio-visual project reclaiming Dutch- and wider- Caribbean toponymy. Crucial to this project is the involvement of – and dialogue between- the various cultural groups that exist on the intersection of a complex (Dutch) Caribbean matrix of identity. By acknowledging toponymy through intercultural realities, Carnival of Saints serves as a device for revisiting the history and scope of the Dutch slave trade.”

In het Berkel Museum Slavernij Project worden de verhalen van Ishmael Berkel, eigenaar van het Berkel Museum en Lynch Plantage, digitaal vastgelegd en breder toegankelijk gemaakt voor het publiek. Ishmael Berkel, nu op de leeftijd van 89 jaar, geeft rondleidingen langs de verschillende objecten in het museum. Daarin vertelt hij over zijn overgrootmoeder, die als kind de afschaffing heeft meegemaakt.

2 gehonoreerde aanvragen, vormen een samenwerking.

Mariella van Apeldoorn en Eva Toorop maken een zesdelige podcast genaamd ‘Tempo Doeloe’,  over het slavernijverleden in het voormalige Nederlands-Indië. Tempo doeloe betekent in de Nederlandse taal de tijd van vroeger. De Nederlanders zien tempo doeloe als de tijd tussen 1870 en 1914. Indonesiërs zelf hebben verschillende interpretaties van tempo doeloe. Zo is het voor de één de periode vanaf 1840 en voor de ander de tijd vanaf 1880. De luisteraar wordt meegenomen op een persoonlijke zoektocht naar de waarheid, duiken de geschiedenis in door middel van interviews, fragmenten, verhalen en gesprekken.

Aan de hand van het leven van de zwarte schrijver en (politiek) activist Frank Martinus Arion (1936-2015) wil Mineke de Vries de geschiedenis van de postkoloniale tijd inzichtelijk maken:

“Arion ging vrijwel als enige vanuit zijn arme milieu naar een witte school, hij kwam als eerste zwarte niet elitaire student naar Leiden, hij was de eerste zwarte auteur in Nederland. Hij pleitte zijn leven lang voor kennis van het verleden, voor herstelbetalingen en excuses en was de initiatiefnemer van het slavernijmonument in Amsterdam. Hij was het toonbeeld van de doorwerking van het verleden in het heden. Omdat hij schreef in het hem door de fraters aangeleerde Nederlands, maar op zijn eiland streed voor het Papiaments werd hem niet zelden dubbelheid verweten. Hij was een man die leefde in twee culturen. Zijn perspectief werd destijds niet begrepen, maar zijn rol als voorvechter en visionair blijkt nu meer dan actueel. Naast zijn stem laat zij vele culturele en politieke rolmodellen uit de Caribische samenleving aan het woord en trekt een parallel tussen zijn leven en de hoogtepunten in de geschiedenis van de Antillen.”

Met het beschrijven van zijn leven wil de Vries de kennis van de geschiedenis via een persoonlijk archief (dagboeken/brieven) delen en een bijdrage leveren aan bewustwording.

Mirelle van Tulder maakt de korte auto-etnografische film ‘Being Part European’. De film besteedt aandacht aan de feitelijke materiële cultuur van slavernij en kolonialisme, die zich op dit moment bevindt in de depots van het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW). De film stelt kritische vragen over de discussies rondom restitutie en de toekomst van etnografische musea.

Van Tulder bevraagt met de film de wijze waarop objecten zijn gearchiveerd, en legt nadruk op het feit dat duizenden objecten zijn gescheiden van hun plek van herkomst en nu een uitzichtloos bestaan leiden op Nederlandse bodem.

Museum Geelvinck ontwikkelt een tiendelige videopodcast over de zoektocht van actrice en zangeres Gerda Havertong en etnomusicoloog, componist en fluitist Ronald Snijders samen met cultureel antropologe Dunya Verwey naar het slavernijverleden en de toekomst van de Afro-Surinaamse muziekcultuur in Nederland.

Tevens wordt een parallel gelegd met de Curaçaose muziekcultuur in samenspraak met muziekhistorisch onderzoeker en componist/musicus Vernon Chatlein en worden er gesprekken gevoerd met muzikanten uit de huidige jongerenscene, zoals Tyfoon en Winne.

Er komen diverse aspecten van de Afro-Surinaamse muziekcultuur aan bod, van verhalende volksliedjes uit slavernij (Bigi Kayman) tot en met de ritmiek, instrumenten en directe verwantschap met West-Afrika.

Neske Beks presenteert ‘Moederlijnen’, een audiowerk/installatie/constellatie.

Beks vertelt hierover “In de zomer van 2021 begon ik voor een beoogde tentoonstelling aan de schetsen van een nieuw audiowerk Moederlijnen. Ik nam in audio de stemmen op van een Caribische vrouw en een Surinaamse vrouw en ging samen met hen terug in de tijd om zeven generaties voormoeders te tonen: van de vrouw zelf naar haar naar moeder, grootmoeder, overgrootmoeder, betovergrootmoeder, moeder en grootmoeder van de betovergrootmoeder. Met de Antilliaanse vrouw (Jurenne Hooi) konden we haar zingende moeder opnemen die zingende liedjes zong van haar moeder. Liedjes die nog gezongen werden in de tijd van haar tot slaafgemaakte voorouders. Met de Surinaamse vrouw lukte het 6 generaties terug te gaan – tot de slavernij. Deze schetsen (liefst 3) wil ik uitwerken tot een audiowerk dat tevens een constellatie in de openbare ruimte is. Op dit moment voel ik geen drang voor visualisering behalve eventueel oude foto’s. Ik wil zeker dat het werk, net als Woman.Life.Song wat ik in Brugge maakte, interactief wordt. De luisteraar zal ook worden uitgenodigd na te denken over haar leven als vrouw en voormoeders (wit, Zwart, van kleur).”

Met speciale podwalks (audiowandelingen) wil de NTR de meerstemmigheid van deze periode laten zien en horen. Om ook de verbondenheid van het publiek met de geschiedenis te kunnen vergroten. De podwalks spelen zich af op historische en bijzondere plekken waarbij je wordt meegenomen op een reis door de geschiedenis.

Aan de hand van gebouwen, monumenten en andere sporen in het landschap komen historische gebeurtenissen tot leven. Welke rol hadden de bewoners toen en wat zijn de gevolgen voor ons Koninkrijk van nu?

NTR wil de luisteraar de geschiedenis laten beleven door historische plekken te verbinden met persoonlijke verhalen van de mensen die in de periode van de slavernij leefden.

Vanaf juni 2023 presenteren het Stadsarchief Amsterdam (SAA) en het Nationaal Archief Suriname (NAS) de tentoonstelling ‘Famiri Familie’ aan de hand van bronnen uit beide archieven, met verhalen over trans-Atlantische families, waarmee een tot nu toe weinig belichte kant van de gezamenlijke geschiedenis van Amsterdam en Suriname wordt verteld, die begon in de 17de eeuw en tot en met vandaag voortduurt. De verhalen in de tentoonstelling zijn het resultaat van onderzoek in de Surinaamse en Amsterdamse archieven.

De notariële akten van beide archieven vormen daarbij een rijke bron. Deze akten bevatten gegevens over bekende en onbekende Surinamers, Amsterdammers en passanten, (internationale) handel, scheepvaart, slavernij, persoonlijk bezit en erfenissen, maar ook ooggetuigenverslagen van ontberingen op zee, burenruzies of knokpartijen.

Gelijktijdig aan het maken van de tentoonstelling werken de beide partijen ook aan de verdere ontsluiting van de Surinaamse notariële archieven. Het doel van deze tentoonstelling is volgens de aanvrager om de verhalen van tot slaafgemaakten en andere personen in de archieven berustend bij het Nationaal Archief Suriname en het Stadsarchief Amsterdam centraal te stellen. De gezamenlijke tentoonstelling zal het publiek (in Suriname en Nederland) meer inzicht geven in de beladen gedeelde geschiedenis en onderzoek naar de verbondenheid van deze geschiedenis stimuleren.

Het project ‘Healing’ is het derde deel in een reeks activiteiten naar aanleiding van het boek De smeekbede (2020) van Lianne Damen. Het project bestaat onder meer uit een toneeluitvoering, die in het theaterseizoen van 2023-2024 te zien zal zijn.

Een tentoonstelling van kunstenaars Marcel Pinas en Isan Corinde in het Stedelijk Museum Vianen is gepland voor de zomer in 2024, met een opening op of rond 1 juli 2024. De tentoonstelling wordt in Suriname getoond in De Hal in Paramaribo.

Bij de tentoonstelling wordt door middel van kunstwerken op zoek gegaan naar een artistieke verbeelding van gehoord worden en het zoeken naar een plek voor de gevoelens die er bij nabestaanden bestaan.

Stichting &CC realiseert in samenwerking met First Noble een multidisciplinair kunstproject  ‘Shared History Of the World’ (SHOW). Dit is een project waarin de empowerment van Europeanen die deel zijn van de Afrikaanse en Caribische diaspora centraal staat.

Met Afrofuturisme als inspiratie combineert het project een virtual reality- (VR) toepassing op basis van een nieuw literair werk. Daarnaast is er een interdisciplinair contextprogramma dat zich online en offline manifesteert en dat recht doet aan de geschiedenis van Afro-Caribische Nederlanders.

Resultaten zijn een VR-productie die toert langs vijftien Nederlandse en Europese locaties in de periode voorjaar 2024 – december 2024, een online platform en een uitgebreid randprogramma van (digitale) installaties en kunstwerken, lezingen, spoken word-acts en cosplay performances.

Stichting Ander Beeld produceert de serie ‘Brieven aan de achterblijvers’. De serie richt zich op de eerste contractarbeiders die vanuit India naar Suriname werden gehaald om te werken op de plantages na de afschaffing van de slavernij. Tot 1916 volgden nog ruim 34.000 Indiërs naar Suriname.

De brieven die zij stuurden -ook wel de Calcutta Brieven genoemd- hebben jarenlang in het Nationaal Archief van Suriname gelegen. In juni 2022 werden de brieven openbaar gemaakt. De brieven maken inzichtelijk hoe het dagelijkse leven voor deze mensen eruit zag, het dagelijks leven van de contractarbeiders op de Surinaamse plantages en hun gemis naar familie en vrienden in India.

‘Moeder Suriname’  is een creatieve documentaire gemaakt van vaak nooit eerder gebruikt archiefmateriaal over Suriname vanaf de afschaffing van de slavernij 1863 tot aan de onafhankelijkheid in 1975.

Tessa Leuwshae vertelt met deze film het levensverhaal van haar grootmoeder Fansi. Het leven van Fansi wordt poëtisch verweven met de grotere geschiedenis van Suriname, waarin beide een ontwikkeling naar onafhankelijkheid doormaken. Regisseur/schrijver Leuwshae heeft in de vorm van een Surinaams narratief (tori) een tekst geschreven vanuit het perspectief van Fansi.

Er is hiervoor contact gelegd met verschillende archieven, zoals het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Eye Filmmuseum, het archief van de Zeister Zendingsgenootschap en de fraters van Tilburg, archief Brabants Erfgoed en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Ook Surinaamse organisaties verlenen hun medewerking aan de film: het Nationaal Archief Suriname, archief Buku, het Surinaams Museum in Paramaribo en The Black Archives. Verder waren het Rijksmuseum en KITLV behulpzaam in het beantwoorden van vragen over hun fotoarchief.

De bioscoopvertoningen zullen omlijst worden met speciale impactvoorstellingen in de aanwezigheid van maker, deskundige en betrokkenen.

Stichting Boekoe realiseert een kunstwerk in Suriname in co-creatie met de lokale bevolking, als gedenkteken voor Fort Boekoe. Het monument komt aan de oever van de Cottica rivier te staan. Het kunstwerk wordt geplaatst om het fort te gedenken. Tezamen met het monument wordt een educatief centrum opgezet.

Stichting CQ Film maakt een filmisch documentaireportret van voormalig lerares, schrijfster en icoon Cynthia McLeod. De film volgt haar bij de realisering van haar laatste grote wens om het voormalige woonhuis van Elisabeth Samson te restaureren en tot museum te maken. Met de documentaire legt regisseur Mildred Roethof het erfgoed van het slavernijverleden vast met de onderzoekingen en de bevindingen van Cynthia McLeod.

Stichting Doewet realiseert een podiumkunstproductie onder de titel ‘Boni’.

‘Boni’ vertelt over de gevolgen van eeuwenlange slavernij, misbruik, over de ongelijke behandeling van man en vrouw, van zwart en wit, en over het accepteren dat je in vrijheid kunt zijn wie je bent. Een musical in regie van Stanley Burleson, geschreven door Lars Boom i.s.m. Joanne Purperhart, muziek Norman van Geerke, choreografie Jomecia Oosterwolde.

Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst organiseert Dia di Tula (Tuladag). De programmering bestaat, naast de officiële opening van de viering van die dag op 17 augustus, uit meerdere activiteiten, onderdelen en disciplines, gedurende het jaar.

Voor het project ‘Bou Di Laman’ gaan vier Curaçaose dansers, Junadry Leocaria, Dalton Jansen, Faizah Grootens en Remses Rafaela, terug naar Curaçao om te onderzoeken waar ze vandaan komen om beter te begrijpen hoe hun erfgoed ze beïnvloedt in hun dagelijks leven. Verwacht een combinatie van digitaal en visueel, hiphop en Curaçaose folklore en, zoals de makers zelf zeggen; “de ritmes die ons zonder nodige uitleg vanzelfsprekend verbinden en vanuit waar we onze nieuwe common ground en bewegingen in motie zetten!“.

De artistieke vertaling van de bevindingen van de makers resulteert in een multidisciplinaire theatervoorstelling met dans, spoken word, film en livemuziek, in samenwerking met de Curaçaose percussionist en componist Vernon Chatlein en filmmaker Selwyn de Wind, bekend van de tentoonstelling Kòrsou – Curaçao (Nationaal Archief). KIP Republic is betrokken als productiehuis.

Stichting Kwaku Summer festival ontwikkelt de tentoonstelling ‘De Komma’ in samenwerking met OSCAM (Open Space Contemporary Art Museum). Hierbij wordt gebruik gemaakt van de creatieve inzichten van een aantal kunstenaars om vanuit een gedekoloniseerd perspectief de geschiedenis, het heden en de toekomst van trans-Atlantische slavernijverleden te verkennen. De focus ligt daarbij op het huidige klimaat en de invloed daarvan op de verwachte toekomst voor zwarte mensen.

De expositie vindt plaats op 1 juli tijdens het jaarlijkse Keti Koti festival in 2023 en 2024 en gedurende het Kwaku Summer festival in Amsterdam Zuidoost van 15 juli – 6 augustus 2023. Een unieke tijdlijn van panelen neemt de bezoeker mee op een reis door drie eeuwen van trans-Atlantische slavernij en de voortdurende effecten ervan in de moderne samenleving. Volgens de aanvrager gebeurt dat met aangrijpende beelden, boeiende teksten en archiefmateriaal van de oprichting van de WIC tot de verovering van Curaçao en oude opstanden van tot slaafgemaakte Afrikanen.

Het gaat niet alleen over verhalen van lang geleden, maar het laat ook zien hoe institutioneel racisme vandaag de dag nog steeds bestaat in communicatiestijlen of beeldspraak die nog dagelijks om ons heen wordt gebruikt.

Stichting LM Publishers geeft een bundeling uit van auteurs uit het Koninkrijk der Nederlanden en Suriname, die over het onderwerp slavernij een kort essay of gedicht schrijven. Bij de selectie is gekozen voor schrijvers die eerder over dit onderwerp hebben gepubliceerd.

De verhalen zijn geschreven voor jongeren (15+). De boeken zullen op scholen (Sint Maarten, Curaçao, Aruba, Bonaire en Nederland) door de inhoudelijk projectleider (Loekie Morales) of een van de deelnemende schrijvers worden gepresenteerd en verspreid.

De uitgever maakt ook een e-book dat gratis zal worden aangeboden.

Stichting Nina de la Parra Unrestricted Tori krijgt een bijdrage voor ‘Tyepi’ een samenwerkingsproject is van theatermakers Hilkia Lobman, Nina de la Parra en Sanne Landvreugd. Ernie Wolf en Robby Tjon En Fa zijn als muzikanten betrokken.

Het project wordt gemaakt in Suriname, met een vervolgtraject in Nederland, en in beide landen gespeeld. In beide landen wordt daarnaast een impactprogramma samengesteld. Het project start op 1 oktober 2023 en duurt tot en met 29 februari 2024, waarin 19 voorstellingen en 13 voorstellingen met impactsessies gespeeld worden.

De inhoud van de voorstelling wordt gebaseerd op het doorlopende gesprek dat Hilkia Lobman en Nina de la Parramet met elkaar voeren over de vooroordelen tussen witte en zwarte vrouwen, de ervaringen die ze samen hebben en de ontmoetingen met anderen, onder andere opgedaan in een eerder werktraject in Paramaribo. Het materiaal wordt getheatraliseerd en levert een zelfonderzoek en onderzoek naar elkaar op.

De coproductie ‘In Kleur’, van Urban Myth in samenwerking met jeugdtheatergezelschap de Toneelmakerij en jeugdtheater De Krakeling, gaat over de rol die de gemeente Amsterdam heeft gespeeld in de Nederlandse slavernijgeschiedenis. Aan de volgende vier theatermakers wordt een schrijfopdracht verstrekt: Sharona Maguette Diop, Anton de Bies, Idi Lemmers en Maggie Schmeitz.

Zij schrijven elk een eenakter geïnspireerd op hun eigen ervaringen en worden begeleid door muzikant Vernon Chatlein in het schrijftraject met inspiratie en  coaching sessies en expertmeetings. Jeritza Toney is host van de voorstellingen en zij zal de eenakters aan elkaar rijgen, waarbij zij in traditionele klederdracht ook uitleg geeft over de rituelen uit het slavernijverleden. De voorstelling zal acht keer  te zien zijn in theater De Krakeling.

In de week voorafgaand aan Keti Koti (1 juli 2023) worden er 5 schoolvoorstellingen gespeeld, 3 voor basisscholen, 2 voor middelbare brugklassen. Op 30 juni en 1 juli 2023 worden er nog 3 vrije voorstellingen voor families gespeeld. Het primaire doel van dit project is om duurzaam te bouwen aan jeugdtheaterrepertoire over deze geschiedenis.

Stichting Zus ’n Zo organiseert een meerdaags festival, verdeeld over de laatste drie maanden van het jaar 2023 in het Bijlmer Parktheater, OSCAM en de OBA Bijlmerplein. Het ‘Zus ‘n Zo Festival’ heeft dit jaar als thema Sisterhood in Decolonial Times.

De gebrekkige representatie van vrouwen in geschiedenisboeken speelt een rol in de literatuur die er te vinden is over het trans-Atlantische slavernijverleden. Met name rondom het onderwerp verzet, kennen we vooral de mannelijke verzetsstrijders terwijl vrouwen hier ook een grote rol in hebben gespeeld.

Stichting Zus ’n Zo vindt het belangrijk om stil te staan bij de aandacht die er dit jaar in Nederland wordt geschonken aan 150 jaar afschaffing van de slavernij, en om vooral deze speciale herdenking binnen het festival te centreren rondom de stemmen en verhalen van vrouwen uit die tijd.

Het streekarchief Midden-Holland ontwikkelt een publicatie over het koloniaal en slavernijverleden van Gouda, bedoeld voor een breed publiek. De publicatie moet bijdragen aan kennisontwikkeling en kennisverspreiding. Voor de uitvoering van het project wordt projectleider Roxana Chandali aangesteld.

Tania Monteiro ontvangt een bijdrage voor een onderzoeksproject naar Amilcar Cabral, zijn invloed op Kaapverdiaanse gemeenschap en zijn rol binnen de familiegeschiedenis van Monteiro. Dit zal uitmonden in een publiek toegankelijke expositie en presentatie.

Op 30 juni 2023 opent de tentoonstelling ‘Op de rug van Bigi Kayman’ in Verwey Museum Haarlem. In deze tentoonstelling wordt de wereld van de kinderen Afi en Kofi en hun familie, die als slaven op een plantage in Suriname wonen, tot leven gewekt door Henna Goudzand Nahar en Hedy Tijn, auteurs van het gelijknamige kinderboek.

Dit verhaal wordt niet verteld door volwassenen, maar door kinderen. Dit perspectief maakt het tot een laagdrempelige en begrijpelijke expositie voor kinderen vanaf vijf jaar.

Het doel van de tentoonstelling is om inzicht te geven in het slavernijverleden en dit op een open manier bespreekbaar te maken voor kinderen.